Ik ben Bob, de jongste van drie kinderen, geboren in 1948, ruim na de oorlog dus. Toch voel ik het zo dat het de oorlog is en wat daarin met mijn ouders, m'n zusje en de rest van de familie gebeurd is, die bepalend is geweest voor wat er met mij is gebeurd .

Ik wil proberen een beeld te scheppen van m'n jeugd, m'n opvoeding, m'n leven en twijfels nu.

Het is een zware last om dat duidelijk te maken. Een zware last om in mezelf te graven en aan totale vreemden, die mij alleen als nummer kennen, deze gevoelige en gevoelszaken te laten zien. Waar te beginnen?

De veertig jaar die verstreken zijn sedert mijn bevrijding uit een Nazi-concentratiekamp, hebben mij van een verstokt optimist tot een overtuigd pessimist gemaakt. Dat is een slechte zaak en niet alleen voor mijn eigen psyche.

Truus Wertheim verkent al vele jaren de elkaar overlappende werelden van persoonlijke verwerking, therapie en kunst. In dit blad deed ze dat eerder in gesprekken met Betty Roos, Ida Vos, Chaja Polak en Eduard Leuw. Met Lies Lisser is ze in gesprek over een 'poesiealbum' waarin Lies de vervolging van haar familie en de gevolgen daarvan op geheel eigen wijze in beeld brengt en daarmee ook voor haarzelf weer toegankelijker heeft gemaakt.

In het begin van dit jaar hield hoogleraar Pedagogiek Marinus van IJzendoorn een lezing voor de leden van de Psychotraumastudiegroep. Centraal in zijn verhaal staat een onderzoek naar de gevolgen van de holocaust voor overlevenden, voor hun kinderen en hun kleinkinderen.

In ICODO-info 2002-2 besprak prof. A.Th. Schweizer een artikel van NIOD-onderzoekster dr. Jolande Withuis over de organisaties van ex-poli-tieke gevangenen. Onder meer bevestigde hij in zijn bespreking, op basis van zijn ervaring als ex-Buchenwaldgevangene, dat er in de kampen grote tegenstellingen waren tussen de communisten en anderen. Al direct in 1945 klaagde in de Nederlandse pers een zevental ex-Buchenwalders het communistische kampgedrag aan; zij spraken van de 'roode terreur' die onder andere tegen leden van de verzetsgroep de Geuzen was uitgeoefend.

Kan de psychoanalyse een bijdrage leveren bij het verhelderen en eventueel oplossen van maatschappelijke conflicten? Van Waning geeft een beschrijving van het psychoanalytisch instumentarium en laat zien hoe psychoanalytisch begrijpen van conflicten tussen groepen tot actie kan inspireren. Zij geeft een voorbeeld van een project in Estland waarin etnische Russen en Esten elkaar ontmoeten en leren begrijpen.

Over splitsen en projecteren, rouwen en integreren

Prof.drs. A.Th. Schweizer is emeritus hoogleraar kindergeneeskunde. Hij was onder meer lid van de Projectgroep Behandeling Oor-logs- en geweldsgetroffenen (PBOG), vice-voorzitter van het bestuur van Centrum '45 en voorzitter van de Stuurgroep Netwerkontwik- keling voor de hulpverlening aan oorlogs- en geweldsgetroffenen

Dr. J. Withuis, historisch socioloog, is werkzaam als onderzoeker bi] het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD).

Historisch socioloog Jolande Withuis ging in september 2001 mee met een groep Nederlanders naar het voormalig

in Frankrijk. Een van de vragen die zij zichzelf en haar medereizigers steit tijdens deze herden-kingsreis is: Waarom die reizen terug naar de hel? Wat zij te weten komt, beleeft, denkt en onderzoekt in die dagen en daarna heeft ze opgeschreven in dit verslag.

Er bestaan historische gebeurtenissen die al onze inspanningen ze te begrijpen tarten. Tussen 1914 en 1945 stierven miljoenen mensen een gewelddadige en barbaarse dood onder omstandigheden die iedere poging ze te verklaren betwistbaar maken.

‘Jarenlang keek ik met grote verwachting uit naar het ouder worden. Ik stelde me voor dat ik wijs zou zijn en een tikje ontheven van de zorgen van de wereld, voorbij verlangen en verleiding, zonder frustratie en dus zonder woede. En tenslotte: ik zou zonder schuld zijn, zonder verplichtingen en plichten, alleen maar in leven. Dat zou echte vrijheid betekenen, vrijheid van driften van binnenuit, vrijheid van bedreiging van buitenaf. Ik dacht dat ik als oud man eindelijk zou zijn wie ik verondersteld werd te zijn: ik. mezelf en vrij.'