Nina’s beide opa’s dienden bij het KNIL, en in 1951 zijn ze op dienstbevel naar Nederland gebracht met de belofte dat ze snel terug zouden kunnen keren naar een vrije Molukse staat. Die is er nooit gekomen, en dit doet Nina en haar familie nog steeds pijn. De opa en oma van August waren Indische Nederlanders. Zijn opa was dienstplichtig bij het KNIL, en zijn oma zat gevangen in een Japans gevangenenkamp. Na de oorlog kwamen ze gedwongen naar Nederland. Ze richtten hun blik op de toekomst en spraken nooit over hun getraumatiseerde verleden.

Henk van der Pas, de overgrootvader van Tieme de Laat, woonde tegenover Kamp Vught en smokkelde voedsel en medicijnen naar binnen, en brieven van gevangen naar buiten. ‘Ik hoop dat ik zijn dapperheid en rechtvaardigheidsgevoel heb meegekregen’.

Toen Elisabeth Oets 14 jaar oud was kocht ze een ketting met een Davidster van haar zakgeld. Toen ze het aan haar moeder liet zien reageerde haar moeder geschrokken: ‘Je moet niet laten zien dat je Joods bent.’ Sindsdien heeft ze jarenlang haar Joodse identiteit voor de buitenwereld verborgen.

In oktober 2021 was ik bij een vertoning van een documentaire gemaakt door Thomas Watson, een Australische filmmaker. Hij begon een zoektocht naar het verzwegen verleden van zijn overleden grootmoeder, de Nederlandse Yvonne Holman. Zij had als tiener in concentratiekamp Lampersari gezeten ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in voormalig Nederlands-Indië. Thomas maakte de reis naar Java waar alles gebeurd was. Het hield hem bezig dat in de familiedynamiek waarin hij was opgegroeid iedereen altijd maar goedlachs was terwijl er ondertussen veel angst, verdriet en boosheid in de lucht hing.