Toen de Duitser Lukas Plaut zijn studie sterrenkunde bijna had afgerond en in 1937 wilde trouwen met de Nederlandse verpleegster Stien Witte stuitten zij op een probleem. De ambtenaar van de Leidse burgerlijke stand weigerde het huwelijk te voltrekken. Plaut was niet alleen Duits, maar ook joods.

In de loop der jaren zijn veel egodocumenten van dwangarbeiders binnengekomen op het documentatiecentrum van de Vereniging ex-Dwangarbeiders Nederland Tweede Wereldoorlog (VDN). Sommige ex-dwangarbeiders beschrijven hun gehele verblijfsperiode in Duitsland, van vertrek tot en met de terugkeer, anderen belichten een bepaalde periode zoals opname in een ziekenhuis, verblijf in een gevangenis of de terugtocht naar huis. Hieronder volgt een kleine selectie uit het bestand.

Belevenissen

Ontstaan van de VDN

Eind februari 1987 stond in enkele Nederlandse dagbladen een oproep van Gustave Begemann, directeur van een oecumenisch ontmoetingscentrum in het Duitse stadje Bückeburg. Hij wilde een ontmoeting organiseren tussen voormalige dwangarbeiders en Duitse generatiegenoten en middelbare scholieren.

In een interview in het dagblad Trouw zegt Begemann dat hij zich heel goed kan voorstellen dat niet elke Nederlander die gedwongen in Duitsland werkte, staat te trappelen voor zijn ‘Treffen’.

Er is vooralsnog betrekkelijk weinig onderzoek gedaan naar - en daarom weinig bekend over - de meer dan 200 werkopvoedings-kampen (Arbeitserziehungslager, hierna afgekort tot AEL) die de nationaal-socialistische Gestapo gedurende de Tweede Wereldoorlog voor weerspannige, maar overwegend niet-politiek gemotiveerde Duitse en buitenlandse arbeiders had laten bouwen in alle gebieden die aan de Duitse heerschappij waren onderworpen.