Reactie op het artikel ’’’Selbstjustiz” in nazi-kampen’ van M. Mastenbroek in ICODO-lnfo 89-4/90-1.

Het is mijzelf niet goed duidelijk waarom ik dat wat hieronder komen gaat, nu eigenlijk wil gaan schrijven.

De aanleiding is het stuk in het vorige ICODO-lnfo 89-4/90-1 van Michiel Mastenbroek: ’Selbstjustiz’ in nazi-kampen.

Rede uitgesproken op 25 april 1990 door Wilma Stein¹ ter gelegenheid van de presentatie van het boek ’Op weg naar het verleden’ van David Soetendorp, in het Anne Frankhuis te Amsterdam.

’We ata al-tiraoe, anogie agtalkeel tehem we et tapechem.’ (Beres-jiet 50/21) ’Welnu, vreest niet, ik zal u verzorgen en uw kinderen.’

Is deze tekst uit Beresjiet (Genesis) een rustpunt - een uitgangspunt in het leven van de joodse na-oorlogse generatie?

In krantenartikelen en tijdschriftpublikaties over de concentratie- en vernietigingskampen van nazi-Duitsland is tot dusver vooral het accent gelegd op ervaringen van individuen: het lot van de enkeling, de overlevende, temidden van de vernietiging. Er was doorgaans minder aandacht voor gevangenengemeenschappen die in de kampen ontstonden. Geïsoleerd van de omringende werkelijkheid brachten deze gemeenschappen hun eigen regels en normen voort. Ze vertoonden bovendien, ondanks verschillen in meedogenloosheid, een grote verwantschap in hun sociale structuur.

1    Inleiding