ARQ Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld

Wie wel eens op ons kantoor in Diemen komt, zal op de eerste etage, vlak bij de vertrekken van Pelita en Stichting 1940-1945, in de ruimte met de boeken- en vitrinekasten, ongetwijfeld het mooie en bijzondere schilderij zijn opgevallen. Het toont Jacoba van Tongeren, oprichtster en leidster van Groep 2000, een Amsterdamse verzetsorganisatie. Oorspronkelijk was ze maatschappelijk werkster, maar al snel na de bezetting raakte ze betrokken bij (de top van) het verzet. Levensgevaarlijk werk want op hulp aan onderduikers stond de doodstraf. 

Dit onderzoeksrapport in opdracht van Stichting 1940-1945 presenteert drie thema’s waarbij de beoordeling van de vraag ‘Is dit verzet?’ niet gemakkelijk was. Het doel van Stichting 1940-1495 met het onderzoek is voor een breed publiek individuele verzetsverhalen en hun nasleep in beeld brengen, laten zien wat het werk van Stichting 1940-1945 behelst en invoelbaar maken hoe moeilijk de beoordeling van verzet uit de Tweede Wereldoorlog soms is.

Op 1 september 2020 trad dr. Athanasios Maras aan als nieuwe geneesheer-directeur van ARQ Centrum’45. Tot zekere hoogte gewend aan zijn nieuwe thuis bij ARQ, is het hoog tijd om hem beter te leren kennen. Ik stuurde hem een mail maar met verrassende bescheidenheid sloeg Athanasios het eerste verzoek af: Impact Magazine moet zich toch op belangrijke onderwerpen richten? Dat klopt. Daarom vroeg ik het hem nogmaals.

Sjacko Sobczak is ouderenpsychiater, onderzoeker verbonden aan Maastricht University en consulent in verzorgingstehuizen over zorg aan ouderen met dementie en problematisch gedrag. Sobczak onderzoekt de relatie tussen trauma en dementie in de hoop de zorg te kunnen verbeteren.

In Nederland leven ongeveer twee miljoen mensen die een band hebben met voormalig Nederlands-Indië (tegenwoordig Indonesië). Toch weten veel Nederlanders weinig over de geschiedenis, de cultuur en de ervaringen van de Molukse en Indische gemeenschappen in Nederland. Indische en Molukse ouderen worden hiermee geconfronteerd in contact met zorgverleners. In het project Jalan Tengah werd onderzocht hoe deze ouderen de aansluiting tot zorg ervaren en wat reguliere zorgmedewerkers nodig hebben om de zorg voor deze doelgroepen te verbeteren.

Voor kinderen van ouders die tijdens de Tweede Wereldoorlog ‘fout’ waren, heeft een behandelaanbod lang op zich laten wachten. ARQ Centrum’45 is er nu klaar voor om hen expliciet op te nemen als doelgroep. Maar zijn de kinderen van ‘foute’ ouders er zelf klaar voor?

De gevoeligheid van taal is misschien wel het meest zichtbaar in de context van oorlog. Als behandelaar, verzorger of hulpverlener kan het daarom lastig zijn om de woorden, uitdrukkingen en gedragingen van oorlogsgetroffenen vanuit de juiste historische en culturele context te begrijpen - om ‘dezelfde taal’ te spreken.

De destijds aan ARQ Centrum’45 verbonden therapeut Dirk Wepster werkte tientallen jaren met mensen uit voormalig Nederlands-Indië. Zij hebben de dekolonisatieperiode aan den lijve ondervonden en moesten zien te leven met hun traumatische herinneringen daaraan. Welke ervaringen deed Webster op tijdens de behandelingen van deze groep? Wat staat hem bij en wat merkte hij van de koloniale erfenis?

Sinds september 2021 is Martijn Eickhoff directeur van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. Daarnaast was hij als onderzoeker betrokken bij het onderzoeksprogramma ‘Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950’, waarvan de resultaten in februari 2022 zijn gepresenteerd. Ilse Raaijmakers spreekt Martijn de dag na de presentatie van de onderzoeksresultaten waaruit blijkt dat stelselmatig en wijdverbreid extreem geweld is gebruikt door Nederlandse militairen.

Onderzoek naar de oorlog en de nasleep ervaan zijn cruciaal voor het welzijn van de Joodse gemeenschap én voor de bestrijding van antisemitisme, stellen Bart Wallet en Eddo Verdoner. Lucia Hoenselaars ging met hen in gesprek. 

Verschrijnen in rubriek : Interview