ARQ Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld

Zijn de beoefenaars van psychiatrie voldoende op de hoogte waar hun denkbeelden vandaan komen? Psychiater Glenn Helberg denkt van niet. Hij pleit voor zelfonderzoek naar de heilige huisjes die ieder van ons heeft.

ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum heeft een onderzoek uitgevoerd onder Dutchbat III-veteranen en hun thuisfront. Het onderzoek laat zien hoe het nu met hen gaat en wat hun wensen en behoeften op het gebied van zorg, erkenning en waardering zijn. Op 14 december is het onderzoeksrapport overhandigd aan Dutchbat III-veteranen en de minister van Defensie.

Kunst kan de complexiteit van ingrijpende oorlogsverschrikkingen zeer aansprekend in beelden vatten én ons beeld van de geschiedenis doen kantelen. In deze rubriek belichten we daarom steeds een theaterstuk, tentoonstelling, film of andere kunstuiting waarin de herinnering aan 20e-eeuwse oorlogen een belangrijke rol speelt.

De laatste jaren is er veel aandacht en inzet voor rechtsherstel, restitutie en excuses als manieren om handen en voeten te geven aan de erkenning van historisch leed. Maar leidt rechtsherstel daadwerkelijk tot erkenning voor de getroffenen die zich niet gehoord en gezien voelen? Psychologe Jackie June ter Heide en historica Nicole Immler gaan met elkaar in gesprek over het waarom en het effect van rechtsherstelprocedures.

Het duizelt me een beetje. Herstellen, teruggeven, schadeloosstellen, compenseren, tegemoetkomen, rechtdoen – in deze editie van WO2 Onderzoek uitgelicht komen al deze termen in telkens wisselende verbanden voorbij. Het laat de zoektocht zien naar een passende manier om met historisch onrecht om te gaan. En wat is het doel van die zoektocht: gerechtigheid, verwerking, genoegdoening, erkenning? Ook deze begrippen worden allemaal genoemd in dit nummer. Zoals dat wel vaker met onderzoek gaat: hoe meer je leest, hoe meer vragen het oproept.

Steld dat je als niet-Joods hulpverlener voor een Joodse doelgroep gaat werken. Je hebt al veel ervaring als hulpverlener maar vraagt je af of dat voldoende is. Zou je je kennis over de oorlog moeten bijspijkeren, moet je andere methodes gaan gebruiken in je werk, of zou het contact met cliënten anders zijn? De Joodse doelgroep is bijzonder en heeft specifieke behoeftes. Maar waar zit hem dat precies in? 

In het lustrum 75 jaar vrijheid zijn heel wat betekenisvolle speeches voorbij gekomen. Hoe kunnen we deze spreeches duiden? 

Bij veel initiatieven die ik in de aanloop naar het jubileumjaar 75 jaar vrijheid, tijdens conferenties, presentaties of online ben tegengekomen, staat het reflecteren op de persoonlijke betekenis van ‘vrijheid’ centraal. Met name wanneer deze initiatieven gericht zijn op jongeren. Wat is vrijheid, en wat betekent dat voor jou? Dat zijn vragen met een caleidoscopische veelheid aan mogelijke antwoorden, en die misschien juist daarom een tijdloze urgentie hebben.

Eindstation Auschwitz, een heruitgave van het in 1946 verschenen boek van psychiater Eddy de Wind, stond begin dit jaar rond de bevrijding van Auschwitz volop in de belangstelling. De Wind overleefde Auschwitz en schreef kort na de komst van het Rode Leger maar nog binnen het prikkeldraad over zijn kampervaringen in een gevonden schrift. Het is een ooggetuigenverslag met literaire aspiraties, alleen al doordat De Wind het pseudoniem Hans gebruikt, hijzelf in derde persoon enkelvoud.

Roxane van Iperen woont met haar gezin in ’t Hooge Nest, het huis dat in haar non-fictieboek met de gelijknamige titel centraal staat. Het is een huis met een bijzondere oorlogsgeschiedenis. Toen ze het huis kocht, wist ze hier niets van, maar na eerste vermoedens startte ze een zoektocht die eindigde in de eind 2018 verschenen bestseller. Het boek is inmiddels ook in het Engels en Duits verschenen en nog meer vertalingen en een verfilming staan op stapel.