In dit hoofdstuk worden de psychologische voordelen van het schrijven van een dagboek en memoires voor oorlogsslachtoffers besproken, op grond van onderzoek naar persoonlijke geschriften van slachtoffers van de holocaust. Om te beginnen zal ik het wezenlijke verschil tussen de twee genres toelichten. Ook bespreek ik hoe dit verschil nog duidelijker naar voren komt in het geval van de holocaust. Vervolgens geef ik een overzicht van recent onderzoek op het gebied van holocaustdagboeken en -memoires.

'Natzweiler - Nacht und Nebel. De woorden horen bij elkaar en staan voor de verdwijning in 'nacht en nevel' van mensen die om hun verzet tegen het nazi-regime waren gearresteerd. Niemand wist waar zij bleven. In kamp Natzweiler waren ze niet alleen figuurlijk onzichtbaar, maar ook haast letterlijk, want in het kamp op de noordhelling van een 800 meter hoge bergtop in de Elzas waren nevel en duisternis vaste gasten.

Het was op 26 mei 1999, dat Dick en Salomon Slier mij bezochten en vroegen of er niet een monument kon worden opgericht voor het werkkamp 'Molengoot’ in Hardenberg. Aanleiding voor het verzoek vormde de vondst van de brieven, die hun vermoorde familielid Flip Slier destijds vanuit ‘Molengoot' had geschreven aan zijn ouders in Amsterdam. Elma Verhey had er in Vrij Nederland een paar artikelen aan gewijd en zodoende was ‘Molengoot’ 55 jaar na de bevrijding voor het eerst aan de vergetelheid ontrukt.

In februari 2001 heb ik samen met een aantal collega’s bij het Historisch Nieuwsblad een enquête gehouden onder kinderen van ‘foute' ouders. Die ouders hadden tijdens de Tweede Wereldoorlog op de een of andere manier aan de kant van de Duitse bezetters gestaan. De meesten van hen waren lid geweest van de NSB. We wilden weten in hoeverre het oorlogsverleden van die ouders het leven van hun kinderen heeft beïnvloed. Voor het eerst zijn toen kinderen van ‘foute’ ouders op een zo grote schaal systematisch geënquêteerd.