De grote hoeveelheid vluchtelingen in het voormalige Joegoslavië stelt de hulpverlening aldaar voor enorme problemen. Men heeft grote behoefte aan kennis over vluchtelingenproblematiek en over methoden voor psychosociale hulp en traumabehande-ling. In nauw overleg met dr. A. Mikos-Kos van het Svetovalni-Centrum in Ljubljana heeft de auteur van dit artikel een scholingsproject georganiseerd voor Sloveense hulpverleners die met Bosnische vluchtelingen werken. De gekozen vorm van het project is mogelijk ook toepasbaar in andere landen.

Inleiding In 1991 concludeerden directie en bestuur van Centrum ’45 dat via een project op korte termijn onderzocht moest worden in hoeverre het behandelaanbod van Centrum ’45 ook beschikbaar diende te komen voor veteranen met psychische problemen. Deze psychische problemen zouden dan samenhangen met de ervaringen van veteranen, die tijdens hun actieve militaire dienst traumatische gevechtssituaties meemaakten.

Toen berichten over de oorlog in het voormalig Joegoslavië in Nederland doordrongen, werd deze calamiteit voor het eerst na een zeer lange periode van betrekkelijke rust in Europa als een zeer nabije bedreiging ervaren. De berichten dat ook in Europa onder de oorlogsslachtoffers duizenden vrouwen en kinderen de meest vreselijke dingen hadden meegemaakt, werden algemeen als schokkend beleefd en gaven aanleiding zich te bezinnen op mogelijkheden voor hulpverlening.

Op 4 juli 1992 publiceerde de Volkskrant een discussie over de tweede generatie tussen de hoogleraar pedagogiek Lea Dasberg en de bijzonder hoogleraar transgenerationele oorlogsgevolgen David de Levita. Dasberg deed in die discussie een paar krasse uitspraken. De tweede generatie bestond niet; het leed van de tweede generatie was deze geheel en al aangepraat door hulpverleners; de tweede generatie zwolg in het haar aangeprate verdriet; en, had je ergens last van, dan kwam dat doordat je niets van het jodendom wist.