Ontstaan van de VDN

Eind februari 1987 stond in enkele Nederlandse dagbladen een oproep van Gustave Begemann, directeur van een oecumenisch ontmoetingscentrum in het Duitse stadje Bückeburg. Hij wilde een ontmoeting organiseren tussen voormalige dwangarbeiders en Duitse generatiegenoten en middelbare scholieren.

In een interview in het dagblad Trouw zegt Begemann dat hij zich heel goed kan voorstellen dat niet elke Nederlander die gedwongen in Duitsland werkte, staat te trappelen voor zijn ‘Treffen’.

Er is vooralsnog betrekkelijk weinig onderzoek gedaan naar - en daarom weinig bekend over - de meer dan 200 werkopvoedings-kampen (Arbeitserziehungslager, hierna afgekort tot AEL) die de nationaal-socialistische Gestapo gedurende de Tweede Wereldoorlog voor weerspannige, maar overwegend niet-politiek gemotiveerde Duitse en buitenlandse arbeiders had laten bouwen in alle gebieden die aan de Duitse heerschappij waren onderworpen.

Ex-dwangarbeiders melden zich in die hoedanigheid zelden aan bij Centrum ’45, een therapeutisch behandelinstituut voor oorlogsgetroffenen. Waarschijnlijk hangt dat samen met het feit dat er rond de term ‘dwangarbeider’ nog altijd een zweem van schaamte hangt bij de betrokkenen. Dus zegt men liever: ik ben opgepakt bij een razzia, of ik ben Indië-veteraan of bombarde-mentsslachtoffer.

Op 29 mei 1996 werd in het Oorlogs- en Verzetsmuseum te Overloon een monument onthuld ter gedachtenis aan de dwangarbeid van Nederlanders in de jaren 1940-1945. Tevoren vond een symposium plaats, waarvoor dr. Van der Leeuw, oud-mede-werker van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, de nu volgende inleiding hield.