Definities

Wangh (1964) noemt bij de bespreking van psychologische en psychiatrische problemen van de oorlogsslachtoffers de eerste generatie de generatie die in de concentratiekampen en de gevangenissen vermoord is.

De tweede generatie noemt hij de mensen die uit de hel van de oorlog zijn teruggekomen. De derde generatie zijn de kinderen van de rest die weerkeerde, dus die na de oorlog zijn geboren. Oorspronkelijk hebben wij deze nomenclatuur aangehouden en overgenomen (Musaph, 1973).

Veel mensen zijn misschien van mening dat er nu eindelijk eens een streep moet worden getrokken onder de Tweede Wereldoorlog. Toch blijkt iedere keer opnieuw dat die verschrikkelijke episode uit de geschiedenis een golfslag teweeg heeft gebracht die nog steeds niet is uitgerimpeld.

De psychische problemen van mensen die zwaar door de oorlog zijn getroffen, hetzij als volwassene, hetzij als kind, mogen inmiddels als bekend worden verondersteld.

Het vrijwilligerswerk voor oorlogsgetroffenen vertoont een bont patroon van aktiviteiten. Het wordt verricht in een reeks van grotere en kleinere organisaties, die alle hun eigen historie en karakter hebben, afhankelijk van de groepering die zij verenigen of het werk waarop zij zich richten. Sommige zijn al meer dan veertig jaren met hun werkzaamheden bezig, andere dateren uit de zeventiger jaren toen de late oorlogsgevolgen bij velen tot uiting kwamen en een reden waren voor nieuw vrijwilligerswerk.

Vrijwilligerswerk als keuze

Hoe komt iemand met een professionele opleiding en ervaring in het maatschappelijk werk er toe (een funktie in) het vrijwilligerswerk te kiezen?

Inleiding

In de loop der naoorlogse jaren is het duidelijk geworden dat de gedachtenvorming over het in de oorlogsjaren existentieel getraumatiseerd zijn en de diverse implicaties daarvan bijzonder moeilijk is en in hoge mate wordt beïnvloed, bepaald en beperkt door persoonlijke ervaringen en inzichten van de onderzoekers. Verschillende nare en betreurenswaardige meningsverschillen en misverstanden van maatschappelijke, wetenschappelijke en persoonlijke aard waren en zijn daarvan helaas het gevolg.

‘De zon deed een wanhopige poging om door ie komen op de laatste dag van mei 1944. De zon is warm in mei. Zij heelt. Maar zelfs de hemel was machteloos op die dag. Hemel en aarde werden beheerst door een macht die zo slecht was dat zij de natuurlijke orde van het heelal verstoorde, en het hart van mijn moeder zweefde weg in het door rook bezwangerde luchtruim van Auschwitz.

Al veertig jaar probeer ik die rook uit mijn ogen te vegen, maar mijn ogen branden nog altijd, moeder.'

(Leitner 1085, p. vii)

Oorlogsgetroffenen is een arbitraire term. Slachtoffers van systematische nazi-vervolgingen en van de Japanse kampen, oud-verzetsstrij-ders. en militaire en burgerslachtoffers van de krijgshandelingen in engere zin werden er eerst onder begrepen. In het, later ontstane, besef dat de trauma’s meestal niet in een enkele generatie zijn uitgerimpeld. ging men ook doelen op nakomelingen van de genoemde groepen. Nog weer later kwam er aandacht voor de problemen van kinderen van ‘foute’ ouders.

Inleiding

De partner van een oorlogsgetroffene is veelal de levensgezel(lin) van een existentieel getraumatiseerd mens. Dat wil zeggen van een man of een vrouw die in een situatie heeft verkeerd waarin leven en menszijn werden bedreigd, een situatie waaruit ontsnappen zeer moeilijk of onmogelijk was en waarvan het einde niet in zicht was.

Kahana (1992) heeft dc kenmerken van een existentieel trauma als volgt beschreven:

1.    Het totale leven en beleven wordt door de gebeurtenis ontwricht, er is geen veilig gebied meer over.

Op het moment van onze geboorte erven we de welvaart, de taal. het politiek bestel, de conflicten, het niveau van ons onderwijs en het verleden van onze omgeving. En daar moeten wc mee zien te leven. Van onze ouders enen we niet alleen onze naam en het eventueel aanwezige geld of goed. maar ook hun normenstelsel, gezondheid, de kleur van onze ogen, onze maatschappelijke kansen en sociale status. Ook daar moeten we mee zien te leven. De spanning tussen deze erfenissen enerzijds en de eigen wil en mogelijkheden anderzijds kan het zout in de pap zijn.