ARQ Centrum' 45

Het overkwam me in De Vonk, begin jaren 2000, de behandellocatie van Centrum’45 voor vluchtelingen en asielzoekers in Noordwijkerhout. Ik werkte er als therapeut. Vluchtelingen: een complexe doelgroep, bestaande uit mensen met littekens, met meervoudige klachten, taalbarrières die de communicatie bemoeilijken, onzekerheden rond de verblijfsvergunning of werk, rond wonen en toekomstmogelijkheden. Op een ochtend zou ik voor een intakegesprek een jongeman ontvangen die afkomstig was uit Bosnië-Herzegovina.

In de bibliotheek van ons Zweedse vakantiehuisje trof ik een oude liefde: Shosha van Isaac Bashevis Singer. Singer is een Nobelprijswinnaar die wellicht niet veel meer gelezen wordt, maar in mijn tienertijd verslond ik zijn boeken over het Asjkenazische Jodendom van vóór de Tweede Wereldoorlog en over de nasleep van die oorlog voor de Joodse overlevenden en emigrés.

‘We gaan samen luisteren naar de muziek die jou terugbrengt naar de tijd van je militaire missie in Afghanistan…’ De eerste opzwepende tonen van techno muziek klinken luid uit de boxen in een donkere inpandige therapieruimte: het is de muziek die met herhaling werd gedraaid tijdens ritten in gepantserde voertuigen. De veteraan in kwestie loopt op een loopband richting videoschermen waarop een futuristisch landschap te zien is.

Haar helderblauwe ogen vullen zich met tranen. De kleur is zeldzaam in het Midden- Oosten. Zouden de mannen die zich aan haar vergrepen haar ogen ook hebben opgemerkt? 

Op 29 september 2023 won Wiam Al-Zabari een Gouden Kalf voor de beste korte documentaire voor zijn film Mijn vader, Nour en ik. In deze ontroerende film die hij gemaakt heeft voor zijn zoon Nour, gaat hij op zoek naar de geschiedenis van zijn vader en familie in Irak. Met deze zoektocht hoopt hij te voorkomen dat hij de zwaarte, die in zijn familie aanwezig is, doorgeeft aan Nour. 

Als zij denken aan wat zij hebben meegemaakt, voelen patiënten met PTSS niet alleen stress, maar soms ook walging. Dat kan een effectieve traumabehandeling in de weg staan. Pak daarom altijd eerst de walging aan, raadt psychotherapeut Jannetta Bos van Arq Centrum ’45 hulpverleners aan.

De taalverschillen op mijn werk zorgen soms voor grappige situaties. Zo ontving onze afdeling als bedankje voor een geslaagde behandeling van een Afghaanse man een prachtige condoleancekaart. Een Koerdische jongen die door een behandeling opgeknapt was en tegen wie ik zei dat hij er een stuk beter uit zag, zag dat als versierpoging en ging daar weinig terughoudend op in. En een Afrikaanse jongen was helemaal van slag toen hij op het whiteboard meende te zien staan wat zijn sterfdatum zou zijn. Feitelijk stond daar de ‘streefdatum van zijn ontslag’ uit de kliniek.

Deze zomer las ik twee boeken die ogenschijnlijk weinig met elkaar gemeen hebben: Dat beloof ik, de nieuwe roman van Roxane van Iperen, en Peter Pan, het klassieke kinderboek van J.M. Barrie. Peter Pan, wie weet dat niet, gaat over de eeuwig jonge Peter die zich teruggetrokken heeft op het eiland Neverland, waar hij de baas speelt over andere eeuwige jongetjes en zijn krachten meet met de verbeten kapitein Haak. Peter Pan is een

In de schaduw van een karakteristieke parasolden in Toscane legde ik mijn boek opzij.

In oktober 2021 was ik bij een vertoning van een documentaire gemaakt door Thomas Watson, een Australische filmmaker. Hij begon een zoektocht naar het verzwegen verleden van zijn overleden grootmoeder, de Nederlandse Yvonne Holman. Zij had als tiener in concentratiekamp Lampersari gezeten ten tijde van de Tweede Wereldoorlog in voormalig Nederlands-Indië. Thomas maakte de reis naar Java waar alles gebeurd was. Het hield hem bezig dat in de familiedynamiek waarin hij was opgegroeid iedereen altijd maar goedlachs was terwijl er ondertussen veel angst, verdriet en boosheid in de lucht hing.