Rusland vecht rond de eeuwwisseling twee oorlogen uit tegen rebellen in de opstandige deelrepubliek Tjetsjenië. De strijd breekt los na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie als Tsjetsjenen hun kans schoon zien en de onafhankelijkheid uitroepen. Moskou, bang voor presedentwerking, grijpt hard in, maar slaagt er aanvankelijk niet in de opstand de kop in te drukken. In de periode tussen 1996 en 1999 verandert het karakter van de strijd. De Tsjetsjeense strijders, vaak gesteund vanuit het buitenland, radicaliseren en religie wordt de drijvende kracht achter het onafhankeljkheidsstreven.

‘De dood kan gewelddadig zijn, abrupt, onverwacht, maar soms ook zacht en genadig,’ zegt Josée Netten, psycholoog, cultureel antropoloog en trainer. ‘Het heeft mij altijd verwonderd en getroffen dat rouwenden zo vaak in de kou staan en niet erkend worden in hun pijn en verdriet. Ik heb gemerkt dat in dit verband de context waarin de dood aan de orde is van wezenlijk belang is.

Het is de grootste angst van iedere ouder: je kind verliezen. Ongeloof en radeloosheid overheersen op het moment dat het nieuws de ouders bereikt. Later komen de vragen, telkens weer opnieuw. ‘Altijd maar die vraag: wat als...’

Liesbeth Renckens (IVP) werd geinterviewd voor dit artikel.

Tijdens haar onderzoek naar de Republikeinse kampen heeft Mary van Delden van gegevens uit inverviews, enquêtes, boeken en archieven - ondanks soms tegengestelde en mogelijk foutieve informatie of gebrek aan gegevens - een reconstructie gemaakt van de interneringen en de evacuaties in de achttien residenties van Java.

Dit onderzoek is niet gepubliceerd. Voor Pelita Nieuws beschrijft zij de gebeurtenissen die voor sommige residenties - gezien de plaatsruimte - sterk zijn ingekort.