Vikram Patel : Wereldwijde toegang tot geestelijke gezondheidszorg

In maart was Vikram Patel in Nederland. Patel is een van de grondleggers van de global mental health-discipline. Hij waarschuwt voor de grote gevolgen die psychische ziekten hebben voor de algehele gezondheid in de wereld. Ook al zijn de aandoeningen overal gelijk, de benadering en behandeling ervan zijn wereldwijd zeer verschillend. Tijd om kennis, inzichten en aanpak met elkaar te delen, aldus Patel

Als geen ander weet Vikram Patel zijn boodschap ‘mental health for all by involving all’ over te brengen op een groot publiek. Onvermoeibaar spreekt de grondlegger van de zogenaamde global mental health jong en oud aan, van Oost tot West en van buurtwerker tot specialist. Toch heeft global mental health, zoals het nog jonge vakgebied wordt genoemd, nog een lange weg te gaan voordat geestelijke gezondheidszorg wereldwijd wordt erkend als prioriteit, zegt hij. ’Want als het gaat om psychische gezondheid bestaan er geen ontwikkelde landen.

Ieder land ontwikkelt zich nog steeds hierin, elk op een eigen manier.’ Patel stelt dat grote thema’s als klimaatverandering, doorgeschoten kapitalisme en het opkomend popu- lisme de wereldwijde geestelijke gezondheid onder druk zetten. De invloed op sociale structuren is enorm, zo waarschuwt hij, een potentiële bron van geestelijke ziekten. Toch ziet Patel ook lichtpunten. In de Syrische vluchtelingencrisis is er juist heel veel aandacht voor de geestelijke gezondheid. Vier inzichten Patel schetst vier belangrijke inzichten die hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van global mental health in de jaren negentig.

Allereerst noemt hij het sterke verband tussen psychische stoornissen en sociale factoren als armoede, ongelijkheid, conflicten en ram- pen. Het vaststellen van dit verband gaf breder inzicht in de oorzaken van psychische stoornissen en verschafte aanknopingspunten voor preventie en interventie. Als tweede factor noemt Patel de relatie tussen psy- chische en fysieke gezondheid. Mensen met psychische stoornissen hebben vaker te maken met diverse ziekten en kwalen en vice versa.

Patel stelt dat juist deze bevin- ding het onderwerp global mental health hoger op de politieke agenda heeft gebracht. Blijft psychische zorg achterwege, dan stijgen de totale kosten voor gezond- heidszorg. Farmacologie Het derde inzicht waar Patel naar verwijst gaat over de effectieve farmacologische en psychosociale inter- venties in ontwikkelingslanden. Ze dragen bij een aan betere algemene gezondheid. Zelfs als ze worden aan- geboden aan mensen met een geringe opleidingsachter- grond hebben deze interventies nut, aldus Patel. Patels vierde belangrijke inzicht betreft het universele recht tot een menswaardig bestaan.

Mensen met een In maart was Vikram Patel in Nederland. Patel is een van de grondleggers van de global mental health-discipline. Hij waarschuwt voor de grote gevolgen die psychische ziekten hebben voor de algehele gezondheid in de wereld. Ook al zijn de aandoeningen overal gelijk, de benadering en behandeling ervan zijn wereldwijd zeer verschillend. Tijd om kennis, inzichten en aanpak met elkaar te delen, aldus Patel. Blijft psychische zorg achterwege, dan stijgen de kosten voor gezondheidszorg psychische stoornis blijven vaak vestoken van dit recht, aldus Patel, met name in ontwikkelingslanden. Heeft al die kennis geleid tot één goede aanpak die de wereldwijde psychische gezondheid verbetert?

Nee, zegt Patel, nog niet. Hoewel psychische stoornissen univer- seel zijn, bepalen culturele verschillen hoe psychische aandoeningen worden herkend en behandeld. In het Westen ligt de nadruk op de cognitieve-emotionele expressie van stoornissen. In andere culturen is er daar- entegen meer aandacht voor de somatische expressie. De ene samenleving spreekt over spirituele ervaringen als het gaat over psychische stoornissen, terwijl de andere samenleving rept over emotionele ervaringen. Mismatch Deze uiteenlopende visies op aard en achtergrond van psychische stoornissen leiden tot een mismatch in het diagnostische proces, aldus Patel.

Professionals met een Westerse scholing schatten psychische klachten van niet-Westerse patiënten niet altijd op waarde. Wat Patel betreft ligt hier de oorzaak voor het verschil in prevalen- tie van psychische stoornissen wereldwijd. Alleen al de term ‘psychische stoornis’ gebruikt hij nooit zelf. Dat soort terminologie roept misverstanden op in tal van landen. Mensen associëren deze bewoording met gekte of met opgesloten worden.

Liever dan de medi- sche benamingen zoekt hij en aansluiting via sociale determinanten, zoals armoede en gebrekkige huisves- ting. Vraag mensen hoe ze deze omstandigheden erva- ren, en je komt vanzelf uit bij behandelingen van stress. Zo ziet Patel wel meer opmerkelijke verschillen tussen psychische gezondheidszorg in de Westerse Wereld en ontwikkelingslanden. Niet-Westerse patiënten worden eerder farmacologisch behandeld voor hun stoornissen dan Westerse patiënten.

Dat komt doordat er in ontwik- kelingslanden eerder een somatische behandeling wordt aangeboden vanwege de somatische expressie, maar dat er mogelijk (ook) psychische klachten spelen. Psychische stoornissen worden daardoor onvoldoende herkend en behandeld. Volgens Patel schieten de huidige classifica- tiesystemen tekort om deze verschillen te overbruggen. Global mental health is een jong werkveld dat zich richt op de variëteit aan perspectieven op het gebied van psychische gezondheid.

Deze discipline probeert inzicht te krijgen in de wereldwijde omvang van psy- chische stoornissen, oorzaken van de aandoeningen en de interventies die hier het beste bij aansluiten. Het is een breed werkveld met verbindingen in epi- demiologie, psychiatrie, educatie, politiek, financiën, human resources en mensenrechten. GLOBAL MENTAL HEALTH Alleen al de term ‘psychische stoornis’ gebruikt hij nooit zelf Gemeenschapswerkers Westerse professionals kunnen volgens Patel een hoop leren van de zogenaamde gemeenschapswerkers in ont- wikkelingslanden, die met een minimale opleiding zorg bieden aan mensen met een psychische aandoening of die proberen psychische ziekten te voorkomen.

De gemeenschapswerkers in ontwikkelingslanden hebben als voordeel dat ze op gelijke voet staan met de patiënt, omdat ze vaak van hetzelfde sociaaleconomische niveau zijn. Zij spreken dezelfde taal en kennen de culturele normen en waarden, waardoor de zorg niet alleen flexibeler is dan die in het Westen, maar ook sensitiever. Daar kan de Westerse psychische zorg een voorbeeld aan nemen, stelt Patel.

Temeer daar studies laten zien dat relatief laaggeschoolde gemeenschapswerkers effectieve behandelingen kunnen geven. ’Daarom is de uitdaging om deze behandelingen breder uit te rollen in de lagelonenlanden’, zegt Patel. ’Waarbij de inhoud en kwaliteit van deze zorg behouden blijft.’ Vooroordelen Patel maant wetenschappers om hun vooroordelen en aannames opzij te schuiven om behoeften van de doel- groep te begrijpen, bij voorkeur door in gesprek te gaan met de doelgroep zelf.

Er is geen betere investering om de relevantie en bruikbaarheid van wetenschappelijk onderzoek te waarborgen, aldus Patel. Daarbij gaat het niet alleen om de beste behandelin- gen voor psychiatrische stoornissen. Patel hecht steeds meer waarde aan preventie. Zo wil hij in kaart brengen welke factoren een rol spelen bij de marginalisering van bepaalde populaties. Een politiek-activistische rol’, zegt hij, ‘dat wordt de volgende fase in mijn loopbaan.’

Bij dit onderzoek naar sociaal-economische oorza- ken van psychische stoornissen, kijkt hij vooral naar kinderen en jongeren. Hij wil vroegkinderlijke ontwik- keling stimuleren door veerkracht en zeggenschap onder jongeren te versterken. Zo was hij betrokken bij de campagne ‘It’s ok to talk’, dat jongeren een platform bood ervaringen met psychische stoornissen te delen. Het doel was een community te vormen waarin jongeren elkaar steunen bij het delen van ervaringen met psychi- sche problemen.

Op die manier hoopten de initiatiefne- mers het taboe op psychische problemen te doorbreken. Deze campagne draaide op social media. Wat volgens Patel laat zien hoe groot de invloed is die digitalisering kan hebben voor diagnostische detectie, laagdrempelige online interventies en het monitoren van behandeluit- komsten. Een waardevolle ontwikkeling waar Patel hoge verwachtingen van heeft.

• Fairburn, C.G. & V. Patel (2017), ’The impact of digital technology on psychological treatments and their dissemination’, in: Behaviour research and therapy, 88, 19-25. • Patel, V. (2012), ’Global mental health: from science to action’, in: Harvard review of psychiatry, 20(1), 6-12. • Patel, V., H.A. Weiss, N. Chowdhary, S. Naik, S. Pednekar, S. Chatterjee, ... & H. Verdeli (2011), ’Lay health worker led intervention for depressive and anxiety disorders in India: impact on clinical and disabilityoutcomes over 12 months’, in: The British Journal of Psychiatry, 199(6), 459-466. • Rahman, A., S.U. Hamdani, N.R. Awan, Bryant, K.S. Dawson, M.F. Khan, ... & M. Sijbrandij (2016), ’Effect of a multicomponent behavioral interventi- on in adults impaired by psychological distress in a conflict-affected area of Pakistan: a randomized clinical trial’, in: JAMA, 316(24), 2609-2617. BRONNEN Professor Vikram Patel stond in 2015 op de lijst van meest invloedrijke mensen van Time Magazine. Hij werkt als psychiater en onderzoeker bij de London School of Hygiene and Tropical Medicine en een groot deel van het jaar bij de Indiase organisatie Sangath, die hij mede oprichtte in in 1997.

Patel is bekend vanwege klinisch en wetenschappelijke werk op het gebied van global mental health. Op 31 maart 2017 was hij spreker op het Arq lentesymposium over global mental heath. Patel maant wetenschappers om hun vooroordelen en aannames opzij te schuiven