Opvang en nazorg na een schokkende gebeurtenis

Er zijn vele soorten schokkende gebeurtenissen: van een natuurramp, een aanslag, een ongunstig verlopen reanimatie tot een ongeval. Als het in categorieën wordt ingedeeld, zijn er gebeurtenissen met of zonder dader, incidenten die een individu treffen of een (grote) groep, en gebeurtenissen met of zonder zwaar of dodelijk letsel.

In het dagelijks taalgebruik zegt men vaak dat iemand een ‘trauma’ heeft meegemaakt of dat iets ‘traumatisch was’. Meestal wordt dan bedoeld dat iemand iets heftigs heeft meegemaakt, daar erg van geschrokken is en last heeft van een of meer stressreacties. Dezestressreacties zijn meestal een normale reactie op een abnormale gebeurtenis. Als iemand langere tijd in bepaalde mate last houdt van klachten, kan er sprake zijn van een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Een posttraumatische stressstoornis kan na onderzoek door een psycholoog of psychiater worden vastgesteld.

Lang niet elke schokkende gebeurtenis leidt tot een posttraumatische stressstoornis. Uit onderzoek blijkt dat dit in Nederland minder dan 10% is, ook als het zeer schokkende incidenten betreft. Het merendeel van de mensen heeft wel last van de stressreacties, maar verwerkt de gebeurtenis op eigen kracht en ontwikkelt geen stoornis. Dit zelfherstellend vermogen noemen we ‘veerkracht’. Er zijn verschillende factoren die onze veerkracht beïnvloeden en daarmee een gezonde verwerking kunnen bevorderen of verstoren. Goede opvang speelt daarbij een belangrijke rol.

In de context van een werkomgeving heeft de werkgever plichten die voortkomen uit de Arbowet. Zo is er de plicht om incidenten te voorkomen en voor het organiseren van goede zorg voor werknemers als er toch iets gebeurt. Ondanks dat de meeste schokkende gebeurtenissen die stressreacties veroorzaken geen PTSS tot gevolg hebben, is het in alle gevallen raadzaam om na ingrijpende incidenten goede opvang te organiseren. Hoe deze ingericht is, verschilt per organisatie.

In dit hoofdstuk worden de volgende onderwerpen achtereenvolgend behandeld: welke fasen van verwerking en welke stressreacties zijn te onderscheiden na een schokkende gebeurtenis? Wat zijn praktische tips voor de eerste opvang? Welke factoren beïnvloeden de verwerking na een ingrijpend incident en welke fasen zijn daarin te herkennen? Daarna volgen tips voor adequate monitoring en wordt kort ingegaan op eventuele verwijzing en behandeling. Tot slot wordt er ingegaan op het belang van goede zelfzorg.