'Het was pas toen dat ik mij begon af te vragen wat eigenlijk een Jood was. Als jongen had ik Monnie Cohen gekend, een olijke knaap, die goed kon voetballen. en de opschepper Dé Polak, een verwend jongetje uit de Wilhelminasingel. En Yvonne Leek, en [...]. Antisemitisme was in Maastricht een onbekend verschijnsel; de Joden vierden met ons de carnaval; en ene Wijngaard stond bij de Maastreechter Staar op de voorste rij omdat hij een heldere tenor had.' De woorden die een Maastrichtenaar in 1942 in zijn dagboek schreef.

Een groep jongeren ligt op matrassen op de vloer. De afgelopen nacht zijn ze vanuit Eritrea naar Ethiopië gelopen op plastic schoenen. Het zijn vooral jonge mannen; 18,19 en zelfs 14 jaar. Aan de Ethiopische kant zijn ze bij de grens door soldaten opgepikt en naar een klein verzamelpunt voor migranten gebracht.

Militairen doen vaak pijnlijke kennis op over de wereld – en over zichzelf. Het leidt tot grote schuldgevoelens en morele verwondingen. Vandaag is het Nederlandse Veteranendag, hoog tijd om na te denken of we die schuldgevoelens moeten zien als psychische aandoening of als inherent aan oorlog voeren.

De diagnose posttraumatisch stresssyndroom komt vaak als verrassing. PTSS’ers over hun paniek, huilbuien en nachtmerries. ‘Wij zijn niet gevaarlijk, we hebben te veel meegemaakt.’