Hoe willen kinderen herdenken? Onderzoeksrapport deel 1

Kinderen die in Nederland opgroeien hebben geen persoonlijke herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Vergeleken met ouderen die deze persoonlijke herinneringen nog wel hebben, groeien ze op in een andere tijd, met eigen trends en ontwikkelingen. Daarnaast hebben ze door hun jonge leeftijd andere interesses dan volwassenen. Deze zaken zijn allemaal van invloed op de manier waarop kinderen omgaan met herdenken van de Tweede Wereldoorlog. Over het algemeen zijn herdenkingen jarenlang afgestemd op de aanwezigheid van de eerste generatie. Om de toekomst van herdenken te waarborgen moeten volgende generaties zich de bestaande rituelen eigen maken en hier op hun eigen manier vorm en richting aan geven (1). 

Uit diverse onderzoeken blijkt dat kinderen het herdenken van de Tweede Wereldoorlog belangrijk vinden (2, 3, 4). Toch is de algemene steun voor 4 mei onder kinderen lager dan bij volwassenen en ze nemen ook minder vaak deel aan een herdenking dan ouderen (3). Op allerlei manieren wordt geprobeerd om kinderen meer bij herdenkingen van de Tweede Wereldoorlog te betrekken. Allereerst blijkt educatie en de overdracht van ouders onmisbaar te zijn om kinderen te interesseren voor herdenken en hen bekend te maken met de traditionele rituelen1 van herdenken (5). Tegelijk wordt geprobeerd de herdenking aan te laten sluiten bij kinderen door nieuwe rituelen te introduceren, kinderen een actieve rol te geven, of een herdenking speciaal voor en door kinderen te organiseren (9). Maar in hoeverre wordt dit doel ook bereikt? Waar hebben kinderen behoefte aan? Welke vorm van herdenken spreekt hen aan? Naar dit onderwerp is tot nu toe weinig empirisch onderzoek gedaan. 

In het huidige onderzoek krijgen kinderen een stem, hun opvattingen en ideeën over bovenstaande vragen staan centraal. Met de uitkomsten van dit onderzoek kan het Nationaal Comité 4 en 5 (NC) mei richting geven aan hun (educatie) beleid en de manier waarop zij kinderen kunnen betrekken bij het herdenken van de Tweede Wereldoorlog. Ook kan het lokale comités en scholen helpen om het thema herdenken op een betekenisvolle manier dichter bij kinderen te brengen. 

Dit rapport is onderdeel van het meerjarig rituelenonderzoek van het Nationaal Comité, waarin de vraag centraal staat hoe rituelen van herdenken en vieren in de toekomst betekenisvol kunnen blijven. Dit wordt uitgewerkt in verschillende deelstudies met een interdisciplinaire insteek. In dit rapport, voor de deelstudie Volgende Generaties, staan de volgende vragen centraal: 

1. Welke ervaring hebben kinderen met herdenken van de Tweede Wereldoorlog en waardoor raken zij bekend met en betrokken bij herdenken? 

2. Hebben kinderen interesse in of behoefte aan bepaalde vormen van herdenken en waar zijn deze voorkeuren op gebaseerd? 

Allereerst zal de toegepaste onderzoeksmethodiek worden toegelicht. Vervolgens worden de resultaten van het huidige onderzoek beschreven. De discussie bevat tot slot een koppeling van de gevonden resultaten met eerdere onderzoeken en wetenschappelijke literatuur.