Herdenken: een ritueel waaraan niet gemorreld moet worden

Over twintig dagen is het weer zo ver. De klok op de Waalsdorpervlakte begint te luiden. Op de Dam staan de koningin, de burgemeester en de voorhoede van de Nederlandse hoogwaardigheidbekleders klaar om de kransen te leggen. De straatverlichting gaat aan. de twee minuten stilte van de nationale herdenking zijn begonnen.

De kunst van het herdenken

De openbare herinnering aan de Tweede Wereldoorlog heeft in Nederland, zo goed als in veel andere landen, in de loop van de laatste zestig jaar ingrijpende veranderingen ondergaan. Om dat proces in kaart te brengen, kunnen we monumenten, films, literatuur, rituelen en andere ‘culturele vormen van de herinnering’ gebruiken als bakens. Dat is precies wat ik in deze bijdrage wil laten zien.

Trauma is meer dan emotie: interview met Prof.dr. Rolf J. Kleber

Hoogleraren hebben in Utrecht bescheiden kamers. In het Langeveldgebouw in de Uithof werkt bijzonder hoogleraar psychotraumatologie Rolf Kleber te midden van vele stapels papieren. Op het bureaublad resteert ruimte voor precies één a-viertje en een elleboog aan weerszijden. Iets wegdoen vindt hij moeilijk. Mijn oog valt bij binnenkomst op een stapeltje ICODO-info’s van meer dan vijftien jaar oud.

Publiek geheugen en persoonlijke herinnering: over herdenken en verwerken

Bij welke gelegenheid zouden hulpverleners en erfgoedbeheerders elkaar ‘in het wild’ treffen? Het Historisch Centrum Overijssel (HCO) en Stichting Cogis hebben niet gezocht naar een antwoord op die vraag, maar een gelegenheid gecreëerd door een symposium te organiseren over ‘herdenken en verwerken’. Dit ter gelegenheid van de bevrijding van Zwolle op 14 april 1945.

 

Anne Frank, rolmodel voor pubers?

Het beeld bibbert nostalgisch. We kijken in het Louis Hartloopercomplex in Utrecht naar de eerste verfilming van het dagboek van Anne Frank, gemaakt door George Stevens in 1959. De film wordt getoond in het kader van een lezingenreeks, Wisselend Perspectief: Zestig jaar denken over de Tweede Wereldoorlog, georganiseerd door het NIOD en het Utrechts debatcentrum Tumult, waarin de verschillende betekenissen van de Tweede Wereldoorlog worden verkend. Deze avond gaat het om de betekenis van Anne Frank.

 

De Drie van Breda: symbool van nationale onmacht

Op 4 en 5 mei herdachten en vierden we dat de Tweede Wereldoorlog in Nederland zestig jaar geleden eindigde. Het overlijden van prominenten als prins Bernhard en Loe de Jong droeg bij aan deze vijfjaarlijkse opleving van aandacht voor de Tweede Wereldoorlog. Dat het debat over die oorlog maar niet tot rust komt, blijkt ook uit de media-aandacht voor Hinke Piersma’s boek. Haar onderwerp heeft dan ook alles met de oorlog én de oorlog na de oorlog te maken: de Drie van Breda, Kotalla, Aus der Fünten en Fischer (de in 1966 in vrijheid gestelde Lages was de vierde).

 

Het hart van de duisternis (verslag van een symposium)

Op 10 januari 2005 kreeg Claude Lanzmann, de maker van de film Shoah uit 1985, een eredoctoraat aan de Universiteit van Amsterdam. Bij die gelegenheid organiseerde de afdeling Mediastudies van de UvA, samen met onder meer het Centrum voor Holocaust- en Genocide-studies en de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945, een symposium onder de titel Stemmen uit het hart van de duisternis. Getuigen en getuigenis in perspectief.

 

Antisemitisme kritisch beschouwd: eerst analyseren

Wanneer is antisemitisme antisemitisme

Pleidooi voor precisie: PTSS biedt voor elk wat wils

Als we alles trauma noemen, tot aan een verloren sportwedstrijd toe - is dat dan geen nieuwe ontkenning van het leed van oorlogsslachtoffers? In een overvolle zaal van het Louis Hartloopercomplex houdt Jolande Withuis, sociologe en senior-onderzoeker bij het NiOD, een nauwgezet relaas over de historisch-maatschappelijke ontwikkelingen in het denken over de psychische gevolgen van de Tweede Wereldoorlog. Withuis deed onder andere onderzoek naar artikelen over oorlogsgevolgen in het tijdschrift Maandblad Geestelijke volksgezondheid (MGv) en andere publicaties over dit thema na 1945.

Oorlog als universeel trauma: een impressie van de ISTSS-conferentie, New Orleans, november 2004

Oorlog is een kracht die ons zin geeft. Het geeft een gevoel van verbondenheid en werkt tegen vervreemding. Beelden van oorlog en geweld oefenen aantrekkingskracht op ons uit, als pornografie. Oorlog kan verslavend zijn: terugkeer naar de grauwe alledaagsheid na een oorlog is moeilijk. Oorlogvoering bevrijdt ons van gevoelens van angst en machteloosheid. Maar oorlog is niet met leven verenigbaar. Soldaten zijn beschreven die als gevolg van hun afschuwelijke ervaringen niet meer konden spreken of zien.

Pagina's