Alternatieve psychische hulp voor ontwikkelingslanden : 3 therapievormen voor de derde wereld

Goede behandelingen bij psychische klachten worden amper gegeven in de ontwikkelingslanden. Toch is ook daar de nood hoog. Daarom wordt er hard gewerkt aan drie alternatieve behandelvormen, die psychische zorg ook daar effectief, bereikbaar en betaalbaar maken.

In lage- en middeninkomenslanden wordt meer dan driekwart van de mensen die lijden aan ernstige psychische aandoeningen niet behandeld. Zeer beperkte budgetten voor psychologische behandeling, het ontbreken van een infrastructuur en een tekort aan professionals veroorzaken onder andere deze onderbehandeling. Omdat de traditionele manieren van het aanbieden psychische hulp, face-to-face, individueel en door hooggekwalificeerde hulpverleners daarom moeilijk haalbaar zijn, wordt alternatieve psychische hulp getest: het inzetten van zogenoemde lage intensiteitsinterventies, transdiagnostische behandelingen en technologie om zelfhulp te bevorderen.

Alternatief 1: Lage-intensiteitsinterventies

Lage-intensiteitsinterventies zijn psychosociale programma’s die worden uitgevoerd door hulpverleners zonder officiële behandelbevoegdheden, zoals lokale sociaal-maatschappelijk werkers, ook wel non-specialist of lay counsellors genoemd. Meestal zijn de programma’s gebaseerd op principes van de cognitieve gedragstherapie die deelnemers leren om bepaalde technieken te gebruiken, zoals het uitdagen van gedachten en gedragsactivatie. Ondanks de laagdrempeligheid van deze interventies is het wel nodig om te kijken of ze passen in lokale omstandigheden. Is het bijvoorbeeld mogelijk om behandelingen aan huis te geven, kan behandeling worden uitgevoerd door iemand van het andere geslacht? Er zijn aanwijzingen dat deze interventies door niet-gespecialiseerde hulpverleners effectief zijn in het verlagen van depressieve klachten. Meer onderzoek is nodig om te bepalen of deze resultaten robuust zijn. Daarnaast moet onderzoek antwoord geven op de vragen over implementatie en invloed op gezondheidssystemen. 

Alternatief 2: Transdiagnostische benadering

We zijn gewend om voor elke stoornis een eigen behandelmodel toe te passen. De transdiagnostische benadering gaat uit van één protocol voor verschillende psychische gezondheidsproblemen. Behandelaars bundelen delen uit cognitieve, emotionele en gedragsmechanismen in een behandeling die voor uiteenlopende aandoeningen worden ingezet. De eerste onderzoeksresultaten van deze benadering zijn veelbelovend. Een recente studie waarin een lage-intensiteitsinterventie werd gegeven aan Birmese slachtoffers van gevangenschap, marteling en geweld liet zien dat deelnemers aan de interventie significant verbeterden op klachten van depressie, angst, posttraumatische stress, agressie en functionele beperkingen in vergelijking met een wachtlijst.

Alternatief 3: Technologie ter bevordering van zelfhulp

Online interventies en mobiele interventies kunnen op een kosteneffectieve manier het aantal behandelingen van mentale gezondheid vergroten in lage- en middeninkomenslanden. Ongeveer 43 procent van de wereldpopulatie (35 procent in ontwikkelingslanden) heeft toegang tot het internet. Hierdoor zijn mensen niet afhankelijk van aanwezige behandelaars. Omdat personen thuis toegang hebben tot de materialen, zijn stigma en taboes minder aan de orde. In welvarende landen zijn online interventies effectief voor het behandelen van mentale stoornissen. Dit geldt ook voor interventies waar gebruikers begeleid werden door niet-specialistische hulpverleners en transdiagnostisch benaderde interventies. Maar over de effectiviteit hiervan in de armere landen is nog weinig bekend. 

De effectiviteit van een online behandeling voor depressie, gebaseerd op gedragsactivatie en uitgevoerd door niet-specialistische hulpverleners, wordt momenteel onderzocht in Indonesië. Binnenkort start in Zuid-Afrika een vergelijkbaar onderzoek.

Noodzaak tot onderzoek

Hoewel de alternatieve behandelmethoden een uitkomst kunnen zijn in lage- en middeninkomenslanden, is nader onderzoek nodig om te weten hoe ze optimaal ingezet kunnen worden. De uitkomsten daarvan zijn belangrijk voor honderden miljoenen mensen in deze landen. Als we erin slagen om deze behandelmethoden effectief in te zetten, dragen we hopelijk een steentje bij aan de verbetering van de psychische gezondheidszorg voor de mensen die deze zorg het meest nodig hebben. 

Randvoorwaarden lage-intensiteitsinterventies

• vertalen van de materialen naar de lokale spreektaal
• juist verwoorden van uitdrukkingen en metaforen
• aansluiting bij het niveau van geletterdheid van de doelgroep
• rekening houden met culturele overtuigingen en gepastheid van een behandeling
• voldoende fondsen en infrastructuur voor duurzaamheid
• juridische en ethische kaders voor uitvoering, behandeling en rapportering

Testen met transdiagnostische interventies

De Wereldgezondheidsorganisatie test momenteel enkele transdiagnostische interventies. Werken ze, dan komen er handleidingen voor wereldwijd gebruik. Daarvan zijn er al twee beschikbaar:

• Thinking Healthy, een handleiding voor psychologisch management van perinatale depressie
• Problem Management Plus (PM+), dat als doel heeft om de omgang met praktische problemen en veelvoorkomende mentale gezondheidsproblemen te verbeteren

Uitdagingen online interventies

• Rekening houden met taal, cultuur en voorkeuren voor het te gebruiken format
• Beperkte toegang voor privégebruik tot een mobiel apparaat, internet- of telefoongebruik
• Mobiele verbindingen zijn relatief kostbaar in arme landen
• Gebrekkige infrastructuur die benodigd is voor onderhoud en hosting van online interventies. Startbudget om online interventies op te zetten
• Beperkt inzicht in effect van online interventies in lage- en middeninkomenslanden

Bronnen

• World Health Organization (2013), Mental health action plan 2013–2020. Retrieved from http://apps.who.int/iris/bit stream/10665/89966/1/9789241506021_eng.pdf
• Chowdhary N., Anand A., Dimidjian S., Shinde S., Weobong B., Balaji M., Hollon S.D. …, Patel V. (2015), ‘The Healthy Activity Program lay counsellor delivered treatment for severe depression in India: systematic development and randomised evaluation’, in: British Journal of Psychiatry. (http://bjp.rcpsych.org/content/early/2015/10/12/bjp. bp.114.161075.long).
• Bolton P., Lee C., Haroz E.E., Murray L., Dorsey S., Robinson C., Ugueto A.M., Bass J. (2014), ‘A transdiagnostic community-based mental health treatment for comorbid disorders: development and outcomes of a randomized controlled trial among Burmese refugees in Thailand’, in: PLoS Medicine 11, e1001757. • World Health Organization (2015),Thinking healthy: A manual for psychosocial management of perinatal depression (WHO generic eld-trial version 1.0). Geneva: WHO.
• World Health Organization (2016), Problem management plus (PM+): Individual psychological help for adults impaired by distress in communities exposed to adversity (generic eld-trial version 1.0). Geneva: WHO.
• Arjadi, R., Nauta, M.H., Chowdhary, N. & Bockting, C.L.H. (2015), ‘A systematic review of online interventions for mental health in low and middle income countries: A neglected field’, in: Global Mental Health, 2, e12. doi:10.1017/ gmh.2015.10
• Bockting, C.L.H. & Arjadi, R. (2016), ‘Act and feel: Online behavioral activation for depression in Indonesia’, Retrieved from http://www.actandfeelindonesia.com.

Meer informatie

Dit artikel is een bewerking van het artikel: Bockting, C.L.H., A.D. Williams, K. Carswell & A.E. Grech, (2016), ‘The potential of low-intensity and online interventions for depression in low- and middle-income countries’, in: Global Mental Health, 3, pp. 1-5. Met dank aan Dorthe Slaats.