ARQ Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld

‘De dood kan gewelddadig zijn, abrupt, onverwacht, maar soms ook zacht en genadig,’ zegt Josée Netten, psycholoog, cultureel antropoloog en trainer. ‘Het heeft mij altijd verwonderd en getroffen dat rouwenden zo vaak in de kou staan en niet erkend worden in hun pijn en verdriet. Ik heb gemerkt dat in dit verband de context waarin de dood aan de orde is van wezenlijk belang is.

Halverwege de Koude Oorlog worden in Indonesië naar schatting minstens 500.000 mensen vermoord, gevolgd door jaren waarin daders aan de macht zijn en slachtoffers zwijgen. Wat is de nalatenschap van dit verzwegen verleden voor volgende generaties en wat betekent het voor hen om te spreken? Hierover spreek ik met de Indonesische journalist Prodita Sabarini en studente Giany Amorita.  

201 handgemaakte vazen voor 201 niet teruggekomen familieleden. Ze hebben allemaal een ander formaat, van klein tot groot, afhankelijk van de leeftijd van het vermoorde familielid. De vazen zijn blauw-wit gestreept, net als de kleding van de kampgevangenen. Het is een kunstwerk van Annette Rosen-Apotheker (1953), kind van Holocaust overlevenden. Pas jaren later kwam ze erachter dat haar moeder meer dan tweehonderd naaste familieleden had verloren in de oorlog, vermoord in de vernietigingskampen Auschwitz en Sobibor.

Elke psychotherapeut kan ermee te maken krijgen: pseudo-herinneringen. Dat wil zeggen herinneringen die niet op waarheid berusten, maar door de cliënt zijn geconstrueerd zonder dat hij zich daar in principe van bewust is. Omdat het lastig is te beoordelen of iemands levensverhaal waarheidsgetrouw is, is het van belang dat elke psychotherapeut enige kennis heeft van dit fenomeen en alert is op het voorkomen ervan in zijn praktijk. Dit artikel wil daaraan bijdragen door nader in te gaan op de achtergronden van pseudo-herinneringen en de rol van de therapeut.  

Vluchtelingen zijn van alle tijden. Maar omdat de wereld om ons heen verandert – door politieke trends, de publieke opinie en technologische ontwikkelingen – is elke vluchtelingencrisis uniek. Toch vallen er uit het verleden wellicht lessen te trekken voor de omgang met de huidige vluchtelingenproblematiek. Wat kunnen we bijvoorbeeld leren van de opvang van Belgische vluchtelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog of de vluchtelingenstromen in de jaren dertig en veertig?

Voor een kleinkind van een Dachauganger viel alles op zijn plek bij het bezoek aan het kamp. Femke H. begreep waarom haar opa Karel W., verzetsman en overlevende van vijf concentratiekampen, zo stil en gesloten was.

Hoe kijken kinderen van verzetsstrijders terug op hun jeugd? Hebben zij last gehad van het verleden van hun ouders? Of hebben ze er positieve inspiratie aan ontleend? Impact Magazine was nieuwsgierig naar hun ervaringen. En aan wie konden we het beter vragen dan aan Gerrit Jan Wolffensperger, kind van Gerrit Jan van der Veen (1902-1944), die juist de afgelopen tijd in het verzetsverleden van zijn vader is gedoken?

Provide Care, een humanitaire interventie van de Nederlandse krijgsmacht, is bij het publiek zo goed als vergeten. Het leed van Rwandese vluchtelingen in Zaïre in 1994, vergeet Provide Care-veteraan Hans van Leest echter nooit. Impact sprak met hem over zijn ervaringen en de nasleep van de missie voor hem persoonlijk.

Inleiding

Tussen berkenbos en prikkeldraad vonden gruwelijkheden plaats die het menselijk verstand en voorstellingsvermogen ver te boven gaan. In Auschwitz-Birkenau, het grootste vernietigingskamp, pleegden de SS-Totenkopfverbände een industriële massamoord op ongewenste sociale en etnische minderheden. 90 procent van de slachtoffers was Joods. De SS verleidde honderdduizenden onschuldige mensen om het omheinde gebied van de crematoria te betreden - en joeg hen vervolgens de dood in.