ARQ Kenniscentrum Oorlog, Vervolging en Geweld

5 Vragen aan Casper Wits, sinoloog en japanoloog aan de Universiteit Leiden, en geopolitiek analist bij het Haagsch Instituut GeopolitiekNu. 

De impact van het grootschalige geweld tijdens de Tweede Wereldoorlog is nog altijd voelbaar.
Tijd lijkt aan de gruwelijkheid niets af te doen, en dat is, ergens, een goed gegeven. Op een bepaalde manier voelt 4 mei elk jaar, in elk geval deels, als een stomp in de maag. Zoals vele anderen met mij, heb ik rondom de herdenkingsdagen veel gelezen, gekeken en geluisterd over de Tweede Wereldoorlog. Nieuwe persoonlijke verhalen, nieuwe inzichten en nieuwe beelden raken elk jaar weer een nieuwe snaar.

Ik ben niet zo van ‘lessen trekken uit het verleden’. Politici en journalisten doen net iets te vaak aan argument-picking. Geschiedenis als snoeptrommel, en graaien maar…

Stalen deuren klappen achter je dicht. Je levert je persoonlijke bezittingen in. Grijze muren, een koude betonnen vloer en een onbekende celgenoot. De dagen vervagen in gecontroleerde routines, met nauwelijks afleiding of bewegingsvrijheid. De buitenwereld verdwijnt langzaam uit zicht. Eén uur luchten per dag, dan weer terug in je cel. Voor hoelang? Dat kan niemand je vertellen. Niet omdat je een misdaad hebt gepleegd, maar omdat je geen verblijfsvergunning hebt.

Herinneringscentrum Kamp Westerbork presenteerde eind vorig jaar plannen voor een herinrichting voor het kampterrein, de commandantswoning en het museum. Doel is om het verhaal van alle bewoners van Westerbork te vertellen, en daarmee misschien ook wel van alle bezoekers. Kees Schepel en Alies Boenders spraken met directeur Bertien Minco en rondleider Mietji Hully over de herinrichting en het Molukse verhaal.

Natchez is een schilderachtig stadje aan de Mississippi in het zuiden van de Verenigde Staten.

In het Duitse dorpje Rahden begon een beladen geschiedenis voor de familie Bergman. Dina Bergman (de oma van Sunny) raakte na een verkrachting zwanger van de nazi burgemeester aldaar, Heinrich Stender, voor wie zij werkte als dienstmeisje. Hij keek niet om naar hun kind, en hij bood Dina een ‘oprotpremie’ aan, waarna zij met haar zoon Richard van anderhalf jaar terug naar Nederland ging. Sunny’s vader Richard werd een tijdje later bij zijn grootouders achtergelaten.

Kort voor het einde van de oorlog vond in het Noord-Hollandse dorp Sint-Pancras een aanslag plaats met dramatische consequenties. Een Duitse represaille waarbij twintig slachtoffers vielen. De ware toedracht kwam pas jaren laten aan het licht. 

Het verleden heeft een sterke aantrekkingskracht, zeker wanneer de geschiedenis zich doorkruist met onze eigen familiegeschiedenis. Hoe hebben onze voorouders zich verhouden tot de grote en kleine ontwikkelingen in de wereld? Met name wanneer we ons verdiepen in de rol van voorouders in beladen periodes van geweld, oorlog en onderdrukking, kan zo’n zoektocht moeizaam en ingrijpend zijn. Denk bijvoorbeeld aan collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog.

1. Komt de openbaarmaking van het CABR aan bod in jouw behandelkamer?