Introduction

The European Commission has awarded a proposal of Impact, the Dutch Knowledge Centre for Post-Disaster Psycho-Social Care with a grant, under the pilot project "Victims of Terrorist Acts" of the directorate-general justice, freedom and security. The project is called: Citizens and Resilience. The balance between awareness and fear.

Nature of the problem

Dit advies behandelt twee vragen die de staatssecretaris van VWS de Gezondheidsraad stelde: wat is er bekend over vóórkomen, diagnostiek, verloop en prognose van gezondheidsklachten na rampen op middellange en lange termijn, en wat is er bekend over de effectiviteit (doeltreffendheid en doelmatigheid) van de professionele opvang en begeleiding na rampen. Aansluitend bij de wettelijke definitie verstaat de commissie onder een ramp een gebeurtenis die leidt tot een zodanige ontwrichting van de samenleving dat gecoördineerd overheidsingrijpen noodzakelijk is.

This is also seen in military personnel who are deployed in overseas peace-keeping operations. The vast majority of soldiers return home safe and healthy. They are often self-contented. They were able to do the duties they were trained for, they were given an opportu-nity to contribute to a safer world and they often have experienced bonding with colleagues. The reverse of the medal consists of a small, but significant part of military personnel who are faced with a great diversity of health prob-lems. About one out of every five sol-diers develops post-deployment symp-toms (1).

MONUMENTEN ZIJN VAN ALLE TIJDEN. OOK NU SPELEN MONUMENTEN NOG ALTIJD EEN BELANGRIJKE ROL.

Soms lijkt het of dat belang alleen maar groter wordt en dat het aantal monumenten nu groter is dan ooit.

Bij belangrijke en ingrijpende gebeurtenissen wordt al snel gedacht aan een monument.

Hieruit kan in ieder geval afgeleid worden dat er behoefte aan is, dat men er iets aan ontleent en dat men het een zinvol symbool vindt om de slachtoffers te gedenken en de gebeurtenis een plek te geven.

In Nederland worden na schokkende gebeurtenissen zoals rampen en grootschalige calamiteiten vroegtijdige psychosociale interventies aangeboden. Deze interventies worden ook wel acute psychische traumahulp genoemd. Individuele (BIG-geregistreerde) hulpverleners, non-profit-instellingen en ook particuliere organisaties houden zich bezig met deze vorm van opvang.

preface

This overview of community-based interventions in the wake of terrorism is one of the four products of Impacts EU-project: Citizens and Resilience, the balance between awareness and fear. It offers brief descriptions of best-practice community-based interventions in the context of psychosocial care following a terrorist attack.

Bij de oprichting van Impact in 2002 hebben we een conferentie georganiseerd ‘Lessen leren van rampen’. De conferentie was bedoeld om Impact te presenteren aan het brede veld van de hulpverlening bij rampen.

Als nieuwkomer in het veld waren we onder de indruk van de hoeveelheid en de diversiteit van de betrokken organisaties. Het is duidelijk dat er na een ramp veel zaken geregeld moeten worden en dat getroffenen voor veel problemen komen te staan.

Hulpverleners, zoals (vrijwillige) brandweer, ambulance/GHOR en politie, worden beroepsmatig frequent blootgesteld aan ernstige en traumatische gebeurtenissen die een feitelijke of dreigende dood of een ernstige verwonding met zich meebrengen, of die een bedreiging vormen voor de fysieke integriteit van de hulpverlener of van anderen. Professionele hulpverleners hebben in die zin een hoogrisicoberoep: ze zien doden en ernstig gewonden, worden geconfronteerd met de zelfkant van de samenleving en kunnen zelf levensgevaar lopen bij de uitoefening van hun werk.

De afgelopen tien jaar is een groot aantal gezondheidsonderzoeken na rampen in Nederland verricht. Deze notitie bevat een overzicht van de afgeronde onderzoeken. Achtereenvolgens worden de onderzoeken besproken die zijn uitgevoerd na de vliegramp Bijlmermeer (1992), de vuurwerkramp Enschede (2000), de cafébrand Volendam (2000/2001), de Legionella-epidemie Bovenkarspel (1999), de ATF-brand bij Drachten (2000), de uitbraak Mond- en Klauwzeer (MKZ) (2001) en de vogelpestepidemie (2003).

Met ondersteuning van de Europese Unie is tussen 2005 en 2007 het project ‘Citizens and Resilience’ uitgevoerd, met als doel de bevolking te betrekken in de voorbereiding op terrorisme. Het concept 'veerkracht’ is als uitgangspunt genomen om een drietal concrete producten te ontwikkelen. Ten eerste is een handreiking voor hulpverleners ontwikkeld, die zich richtte op de veerkracht binnen de gemeenschap. Een tweede product richtte zich specifiek op kinderen: een musical met lesmateriaal om kinderen op speelse wijze veerkracht bij te brengen.