Zorg(en) voor arbeidsmigranten : Een verkennend onderzoek naar gezondheid en welzijn van arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa in Nederland en de toegang tot zorg

In Nederland wonen en werken naar schatting ruim 375.000 arbeidsmigranten afkomstig uit Midden- en Oost-Europese landen. De werk- en leefomstandigheden van deze arbeidsmigranten staan al langere tijd in de belangstelling. Zo deed het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten (2020) aanbevelingen in het rapport Geen tweederangsburgers. Aandacht voor gezondheid en welzijn blijft echter vaak onderbelicht.

Het onderzoek

Daarom heeft Pharos in 2021 een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de gezondheid van arbeidsmigranten en de toegang die zij hebben tot zorg en ondersteuning. De focus van dit onderzoek ligt op arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa die laaggeschoold werk doen en korter dan tien jaar in Nederland zijn. Het onderzoek bestaat uit een literatuurstudie, tien interviews met arbeidsmigranten en achttien interviews met professionals uit de zorg en het sociaal domein, een enquête in samenwerking met het Kenniscentrum Arbeidsmigranten en een kennissessie met zo’n 35 experts uit het veld. 

Conclusies en aanbevelingen

De arbeids- en woonomstandigheden kunnen grote impact hebben op gezondheid en welzijn van arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa die laaggeschoold werk doen. Hoewel de meesten hun gezondheid een ruime voldoende geven als zij net in Nederland zijn, zien we grote risico’s voor de gezondheid op lange termijn. Door de lange werkdagen, hoge productiedruk en fysiek zware arbeid, loopt deze groep werknemers grotere risico’s op fysieke gezondheidsklachten. Ook het risico op mentale gezondheidsproblemen lijkt groter, door de chronische stress veroorzaakt door een hoge werkdruk, een laag en onzeker inkomen, en slechte en onzekere woonomstandigheden. Momenteel worden er stappen gezet om de aanbevelingen van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten o.l.v. Emile Roemer uit te voeren. De verbeteringen op het gebied van registratie, certificering van uitzendbureaus en controles en handhaving op arbeids- en woonomstandigheden zullen zeker ook een positief effect hebben op de gezondheid en toegang tot zorg. Maar er is meer nodig. Om de zorg en ondersteuning voor arbeidsmigranten te verbeteren, en daarmee te zorgen voor een betere gezondheid en een duurzame inzetbaarheid, doen we hierna een aantal aanbevelingen (zie ook hoofdstuk 7).

1 Zet gezondheid actief op de agenda en zorg dat stakeholders hun verantwoordelijkheid nemen. Maak heldere afspraken met alle partners op het terrein van preventie, zorg en ondersteuning en los samen met hen knelpunten op. Stimuleer het beter organiseren van bedrijfsgezondheidszorg bij uitzendbureaus en werkgevers, zodat arbeidsmigranten ook toegang hebben tot de bedrijfsarts.

2 Investeer in preventie. Vanwege de verhoogde gezondheidsrisico’s van arbeidsmigranten is het extra belangrijk dat mensen wegwijs zijn in onze samenleving, het systeem van preventie en zorg, en van zorgverzekeringen. Zorg dat daklozen ondersteuning krijgen en toegang tot de daklozenopvang.

3 Bied meer voorlichting op het terrein van gezondheid, opvoeding, etc. Differentieer tussen groepen die hier tijdelijk zijn en groepen die zich hier (willen) vestigen.

4 Stimuleer bij de mensen die in Nederland blijven integratie en taalbeheersing. Dat draagt immers ook bij aan het voorkomen van gezondheidsachterstanden.

5 Werk samen met en ondersteun (zelf) organisaties en sleutelpersonen die nu al veel betekenen voor arbeidsmigranten. Geef arbeidsmigranten zelf een actieve rol bij initiatieven rondom hun gezondheid, voorlichting en participatie.

6 Investeer in de deskundigheid van professionals in zorg en welzijn, zodat zij weten wat er speelt bij deze groep op het gebied van gezondheidsrisico’s, gezondheidsbeleving en hulpzoekgedrag. Meer begrip voor de omstandigheden en verwachtingen van arbeidsmigranten kan bijdragen aan meer passende zorg. Het is van belang dat zorgverleners de regeling voor onverzekerden kennen en daar gebruik van maken.

7 Zorg dat er gebruik kan worden gemaakt van tolken totdat mensen de taal zelf voldoende beheersen. 8 Bied gemeenten en lokale partners advies en ondersteuning op maat, en zorg landelijk en lokaal voor een goede kennisdeling.