Van de Vriendenkring van Gewezen Politiek Gevangenen in Silezië tot de Stichting Auschwitz : bouwen aan de Belgische gedachtenis

Tegen het einde van de bezetting rees in België en andere Europese landen de kwestie van de gedachtenis aan de Tweede Wereldoorlog. Er ontstonden concurrerende herinneringen die niet met elkaar te verzoenen vielen. In België werd de herinnering aan de bezetting, en de overdracht van die herinnering, vanaf het begin gemonopoliseerd door de voormalige politiek gevangenen.

In de eerste twee decennia na de oorlog stond de herdenking daardoor in het teken van vaderlandsliefde en het krijgsgebeuren. Het Joodse lijden kwam amper in beeld. Pas vanaf de jaren zestig, maar vooral vanaf de jaren tachtig, ging de publieke opinie de ware betekenis beseffen van de uitroeiing van de Joden. Door het succes van het negationisme, de opkomst van extreemrechts en de manier waarop de Joodse gemeenschap haar eigen verleden benaderde, ging men gaandeweg beseffen dat de Shoah een uniek karakter had.

Tijdens de jaren negentig stond de herinnering aan de Joodse genocide centraal en Auschwitz werd een symbool. Tegelijkertijd ontstond een tegengestelde beweging, namelijk de symbolische verdringing van de politiek gevangenen. Een halve eeuw na het einde van de Tweede Wereldoorlog waren we geëvolueerd van een patriottische gedachtenis waarin geen plaats was voor de Joodse ervaring naar een herinnering aan de Tweede Wereldoorlog waarin ‘mensenrechten’ en de judeocide centraal stonden. In dit artikel willen we analyseren hoe de Belgische Vriendenkring van Gewezen Politiek Gevangenen in Silezië – die in 1976 de Belgische Vriendenkring van Auschwitz werd en de voorloper is van de huidige Stichting Auschwitz – in deze evolutie past.