Op zoek naar veiligheid en perspectief : Persoonlijke verhalen van Syrische en Eritrese gezinnen in Zuid-Holland Zuid

Doel
De GGD ZHZ is in 2018 in het kader van haar kennisprogramma een longitudinaal kwalitatief onderzoek gestart. Het doel van dit onderzoek is het verkrijgen van inzicht in de ontwikkeling van de ervaren gezondheid, welzijn en (zorg)behoeften van Syrische en Eritrese gezinnen in Zuid-Holland Zuid. Dit rapport is gebaseerd op de eerste interviews die met de gezinnen zijn gehouden en schetst de achtergrond van deze gezinnen in hun land van herkomst, de vlucht naar Nederland en hun eerste periode in de regio Zuid-Holland Zuid. Daarmee biedt dit rapport handvaten voor hulpverleners en gemeenten om te voldoen aan de zorgbehoeften van Syrische en Eritrese gezinnen in Nederland en hen te helpen in hun inburgeringsproces.

Onderzoeksmethode
De GGD Zuid-Holland Zuid interviewde in 2018 en 2019 negen Syrische en zes Eritrese gezinnen woonachtig in Zuid-Holland Zuid. De half-gestructureerde interviews duurden ongeveer anderhalf uur, waarbij een vaststaand aantal onderwerpen werd aangesneden. Daarnaast is gebruik gemaakt van wetenschappelijke literatuur om de verhalen en achtergronden verder te contextualiseren. 

Opgroeien en dagelijks leven in het land van herkomst

Zowel Syrische als Eritrese gezinnen in Nederland zijn in het land van herkomst in hechte (familie)verbanden opgegroeid. Wel zijn grote verschillen aanwezig in de manier van opgroeien. De jeugd was soms zorgeloos, maar soms ook moeilijk door mislukte oogsten of financiële problemen, de afwezigheid van water en elektra of het verlies van ouders. Tussen stad en platteland zitten grote verschillen. De beroepen van ouders en hun interesses lopen sterk uiteen en religie speelt een grote rol in het leven.
 

Geweld en onderdrukking
Syrische gezinnen hebben met name te maken gehad met oorlog en weinig werk in hun thuisland, terwijl Eritrese gezinnen te maken hebben gehad met de militaire dienstplicht en beperkte ontplooiingskansen. In beide landen ondervindt de bevolking de nadelige gevolgen van onderdrukking en geweld. De vlucht die daarop volgde verliep vaak onder mensonterende omstandigheden en haalde families noodgedwongen uit elkaar.
 

Nieuw begin in Nederland
Veel gezinnen zijn dankbaar dat ze in Nederland veiligheid hebben gevonden en weer een perspectief op de toekomst hebben. Tijdens het opbouwen van een nieuw leven in Nederland merken Syrische en Eritrese gezinnen echter duidelijk de verschillen tussen Nederland en hun thuisland, waarbij de Nederlandse cultuur het hen soms moeilijk maakt om nieuwe betekenisvolle contacten te maken. Ook de taalbarrière vormt een obstakel voor veel onderdelen van het dagelijks leven. Het hebben van betaald werk om het eigen gezin te kunnen onderhouden is voor de meesten de belangrijkste zingever. Echter, de taalbarrière en de Nederlandse opleidingseisen verhinderen het hebben van betaald werk voor de meesten.
 

Gezondheid
Syrische en Eritrese gezinnen in Nederland hebben vaak verliezen geleden en in het land van herkomst veel moeten achterlaten, zoals hun huis, persoonlijke bezittingen, auto, werk of onderneming en bovenal familie en vrienden. Niet zelden waren Syrische en Eritrese respondenten door de vlucht genoodzaakt voor onbepaalde tijd gescheiden van de rest van het gezin te leven, wat tot zorgen en stress leidde. Uit de andere hoofdstukken komt naar voren dat er ook stress ontstaat in Nederland. Het is opvallend dat er weinig gebruik wordt gemaakt van geestelijke gezondheidszorg.
 

Conclusie en implicaties
Pre- en post-migratiefactoren zijn van invloed op de ervaren en mentale gezondheid. De Eritrese en Syrische gezinnen hebben in de afgelopen jaren continue moeten inspelen op veranderende omstandigheden. Vol verwachtingen komen zij aan in Nederland. Hier kan het leven niet ‘gewoon’ weer worden opgepakt. De leden van de gezinnen moeten zich verhouden tot hun nieuwe omgeving en hun nieuwe leven en de problemen waarmee zij te maken krijgen; de nieuwe omgeving moet zich ook verhouden tot hen. Het gaat om een transformatieve periode, wat in de sociaalwetenschappelijke literatuur bekend staat als liminaliteit. Dergelijke transformaties gaan gepaard met kwetsbaarheden op verschillende domeinen van het leven, zoals het lichamelijke, het sociale en de productiviteit. Echter, ook hoop op een betere toekomst voor zichzelf en de kinderen, doorzettingsvermogen en zoeken naar wegen om het leven in eigen hand te nemen horen bij dergelijke transformaties.