Syrische statushouders op weg in Nederland : De ontwikkeling van hun positie en leefsituatie

Deze kaart bevat de belangrijkste bevindingen van de studie Syrische statushouders op weg in Nederland: de ontwikkeling van hun positie en leefsituatie. In deze studie kijken we naar de positie en leefsituatie van Syriërs die tussen 1 januari 2014 en 1 juli 2016 een verblijfsvergunning asiel hebben gekregen en hun partner en kinderen die als nareiziger of in het kader van gezinshereniging naar Nederland zijn
gekomen. Het gaat om personen van 15 jaar en ouder. Het accent ligt op de vraag welke veranderingen in positie en leefsituatie zich tussen 2017 en 2019 hebben voorgedaan. De beschrijvingen hiervan zijn gebaseerd op de informatie van Syrische statushouders die in beide jaren aan het surveyonderzoek hebben meegedaan.1 Behalve van de surveygegevens hebben we gebruikgemaakt van informatie uit registers.

Belangrijkste bevindingen in het kort
• De beheersing van de Nederlandse taal is verbeterd. Steeds meer statushouders sluiten hun inburgering en cursus Nederlandse taal af, meer Syriërs zijn aan het werk en actief op de arbeidsmarkt. Ook neemt de onderwijsparticipatie toe.
• Jongeren en mannen boeken een grotere vooruitgang (in taal en arbeidsparticipatie) dan 45-plussers en vrouwen.
• Kinderen van statushouders stromen veel vaker dan kinderen gemiddeld in Nederland door naar het praktijkonderwijs.
• Zorgelijk blijft de ongunstige fysieke en psychische gezondheid. Hoewel het aandeel psychisch ongezonde mensen enigszins is gedaald, ligt dit nog steeds op een hoog niveau. Veel Syriërs kampen met een slechte mondgezondheid.
• Syrische statushouders tonen zich tevreden met hun leven in Nederland en met de werking van
Nederlandse instituties. Zij ervaren, zeker in vergelijking met andere migrantengroepen, betrekkelijk weinig discriminatie.
• Hoewel de onderwijs- en arbeidsparticipatie is verbeterd, blijft een groot deel van de Syrische
statushouders afhankelijk van een bijstandsuitkering. Veel mensen geven aan dat er in hun huishouden te weinig geld is om rond te komen.

De bevindingen in het licht van de coronacrisis

Dit onderzoek is uitgevoerd voor de uitbraak van het coronavirus. En hoewel op het moment van
schrijven onduidelijk is welke gevolgen deze crisis precies zal hebben, is het niet gewaagd om te
stellen dat statushouders, die op verschillende domeinen een kwetsbare positie in nemen, hier sterk door geraakt gaan worden. Dit onderzoek wijst op een voorzichtige positieverbetering. De beheersing van de Nederlandse taal is verbeterd en steeds meer Syrische statushouders bewegen zich richting de arbeidsmarkt; het aandeel werkenden neemt toe. Het is te verwachten dat deze gunstige ontwikkeling smoort. De arbeidsmarktpositie van Syrische statushouders is nog heel broos; het gaat bijna zonder uitzondering om flexibele en kleine banen die in tijden van economische neergang doorgaans niet worden gecontinueerd. Uitstroom is het gevolg, de kansen op het vinden van een nieuwe baan zullen naar verwachting sterk afnemen. Een economische crisis treft migranten doorgaans hard, en er zijn geen redenen om aan te nemen dat dit nu anders zal zijn.

Ook vrezen we voor de voortgang in de beheersing van het Nederlands. Taalscholen zijn op dit moment dicht en contacten buiten de woning – met wie Nederlands gesproken en geoefend kan worden – zullen beperkt zijn. Ook is het door de strenge coronamaatregelen op het moment van schrijven niet mogelijk om een inburgeringsexamen te doen. Syrische statushouders zijn ook kwetsbaar vanwege hun ongunstige psychische gezondheid. Die verbetert niet door gedwongen thuiszitten, en met onzekerheid over de leefsituatie in Nederland. Heel Nederland maakt vanwege de coronacrisis een moeilijke tijd door, maar dat geldt zeker voor statushouders die bezig waren met hun eerste stappen richting een nieuw bestaan. In de afgelopen jaren is veel beleid tot ontwikkeling gekomen om de participatie van statushouders te verbeteren. Het is te hopen dat ze toekomen aan de volgende stap, maar vanwege hun kwetsbare positie mogen we daar niet al te optimistisch over zijn. Beleid is meer dan ooit nodig om de ongunstige gevolgen voor de positie van statushouders zoveel mogelijk het hoofd te bieden.