Minderjarigen bij ISIS

Sinds het uitbreken van de burgeroorlog in Syrië en de opkomst van jihadistische strijdgroepen in Syrië en Irak, komen er beelden naar buiten van oorlogsmisdaden die de betrokken partijen in de voortdurende strijd begaan. De terroristische organisatie ‘Islamitische Staat in Irak en al-Sham’ (ISIS) in het bijzonder heeft de strategie om misdaden tegen de menselijkheid te begaan om vriend en vijand angst aan te jagen. Het doel heiligt het gebruik van ieder middel bij deze terroristische groepering. Dat geldt ook voor de behandeling en inzet van minderjarigen1 in ISIS-gebied. Deze publicatie werpt licht op hoe ISIS minderjarigen indoctrineert en inzet bij het plegen van gewelddaden. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling om kinderen afkomstig uit oorlogsgebied te stigmatiseren of angst te voeden. Doel is om een realistisch beeld te schetsen van wat minderjarigen in ISIS-gebied meemaken. Dit is van belang omdat het zogenaamde ‘kalifaat’ dat ISIS in juni 2014 heeft uitgeroepen, als ‘ideaalstaat’ niet alleen Nederlandse jongemannen als strijders heeft aangetrokken, maar ook Nederlandse (of uit Nederland afkomstige) gezinnen, vrouwen en kinderen tot uitreis naar Syrië of Irak heeft aangezet. Kennis van de mate van indoctrinatie, de blootstelling aan geweld en de leefomstandigheden van minderjarigen in ISIS-gebied is noodzakelijk, om goed in te kunnen schatten wat er nodig is als kinderen uit dat gebied terugkeren of inreizen. Dat kan gaan om de begeleiding die zij mogelijk nodig hebben om hun ervaringen te verwerken en te kunnen (re)integreren in de Nederlandse maatschappij. Daarnaast helpt de kennis uit deze publicatie ook om te kunnen beoordelen wat de mogelijke dreiging is die van een deel van de minderjarigen uit kan gaan. ISIS ziet minderjarigen als een essentieel onderdeel voor het voortbestaan van het ‘kalifaat’. Minderjarigen worden vanaf jonge leeftijd op alomvattende wijze geïndoctrineerd met het gedachtegoed van ISIS. Dit gebeurt zowel via onderwijs en trainingskampen als via de directe omgeving. Er zijn signalen dat een deel van de jongens in ISIS-gebied vanaf steeds jongere leeftijd actief deelneemt aan geweldshandelingen van ISIS. Doordat ze in een oorlogsgebied leven, komen kinderen geregeld in aanraking met geweld en dood, wat traumatisch voor hen kan zijn. Blootstelling aan en mogelijke betrokkenheid bij geweld kan bij terugkeer 2 in Nederland risico’s opleveren voor kinderen, bijvoorbeeld als zij fysieke of psychische gevolgen van hun leven in het ‘kalifaat’ ondervinden. Daarnaast zijn er bij terugkeer mogelijk risico’s voor de Nederlandse samenleving, omdat een deel van de minderjarigen wellicht geweldsbereid is en gevechtservaring heeft opgedaan. Er is geen reden om aan te nemen dat ISIS terughoudend zal zijn met het inzetten van kinderen voor het plegen van aanslagen in Europa. 1 Definitie van het Kinderrechtenverdrag van de VN: een minderjarige is iemand onder de leeftijd van 18 jaar.

2 Hierbij wordt zowel een terugkeer naar Nederland, of reis naar Nederland bedoeld. 4 | Minderjarigen bij ISIS De laatste maanden staat ISIS in Syrië en Irak onder toenemende militaire druk, waardoor het grond-gebied, leiders, mankracht en bevoorradingsroutes verliest. Indien het ‘kalifaat’ van ISIS militair wordt verslagen of uiteenvalt, neemt het aantal terugkeerders naar verwachting toe. Hoewel het verloop van de terugkeer moeilijk te voorspellen valt, is de verwachting dat deze terugkeer eerder druppelsgewijs verloopt dan met grote aantallen tegelijk. Waarschijnlijk betekent dit dat er ook minderjarigen terug-keren. Overheden en instanties moeten alert zijn op de zorg die nodig is en de risico’s die deze groep met zich mee kan brengen. Vanuit het perspectief van de rechten van het kind, zijn deze kinderen met name te beschouwen en te behandelen als slachtoffers van ISIS.Deze publicatie beschrijft het leven van minderjarigen die enige tijd in ISIS-gebied hebben doorgebracht en mogelijk in de toekomst terugkeren naar Nederland of al zijn teruggekeerd. Dit kunnen kinderen zijn die door Nederlandse ouders zijn meegenomen naar het ‘kalifaat’, kinderen van één of meerdere Nederlandse ouders die zijn geboren in ISIS-gebied, of minderjarigen die zelfstandig zijn uitgereisd. Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat kinderen met een andere nationaliteit, bijvoorbeeld de Syrische of Irakese, die in ISIS-gebied hebben gewoond, naar Nederland komen.De rol van minderjarigen bij andere jihadistische strijdgroepen in Syrië en Irak, zoals het aan Al Qa’ida gelieerde Hay’at Tahrir al-Sham (HTS, het voormalige Jabhat al-Nusra) wordt in deze publicatie niet meegenomen. Ook het Syrisch-Arabische Leger en de Koerdische YPG hebben minderjarigen ingezet op het slagveld. De mate van indoctrinatie door deze groeperingen is lager dan die van ISIS. Maar ook kinderen die bij deze organisaties hebben gezeten kunnen trauma’s hebben opgelopen of geweldsbereid zijn. Bij terugkeer van deze minderjarigen is dus ook zorg en alertheid geboden. In deze publicatie wordt inzicht gegeven in de plek en rol die kinderen in de totalitaire ideologie van ISIS hebben, in de wijze waarop minderjarigen worden ingezet, in hoe het onderwijs is opgebouwd, wat mogelijke rollen van minderjarigen binnen de organisatie zijn en in hoe minderjarigen voor strijd- en propagandadoeleinden worden ingezet. Tot slot wordt beschreven welke risico’s er aan terugkeer en (re-)integratie van de minderjarigen in Nederland kunnen kleven.