Migratie in psychoanalyse. Van stagnatie naar integratie

‘De kindertijd is een land waaruit wij allen moeten emigreren’. Zo schreef Hafid B.. Hij geeft daarmee aan dat we allemaal al dan niet symbolisch een land verlaten, een kinderland. Als migrant neem je afscheid van je moederland. Maar je blijft die je vroeger was én je moet worden die je bent. Dit thema van continuïteit en discontinuïteit in de zelfbeleving is voor de migrant een belangrijke psychische opgave: het weten wie je bent en het verdragen dat voor kortere of langere tijd niet meer te weten (Akhtar, 1999; Meurs, 1998, Papadopoulus, 2002). Migratie brengt onherroepelijk een gevoel van ontworteling en desoriëntatie met zich mee. We zien in onze psycho-analytische praktijk de mensen bij wie de ontregeling van de migratie tot stagnatie heeft geleid. Het gaat om mensen met een geschiedenis van traumatisering en/of een geschiedenis met ontwikkelingsinterferenties: van ervaringen van chronische onveiligheid in de eerste levensjaren. In dit artikel worden verschillende vormen van stagnatie beschreven. Met een aantal fragmenten uit de therapie van Sema, een Koerdische patiënte, wordt geïllustreerd wat in de therapie de meest opvallende aspecten zijn.