Herdenken : aandachtspunten bij het organiseren van een herdenking kort na schokkende gebeurtenissen, rampen en calamiteiten

Een drama heeft zich voltrokken. De crisisorganisatie is geactiveerd. Ontzetting en verdriet verspreidt zich over het land en al gauw klinkt de roep om een herdenking of maken mensen zich op voor een stille tocht. Op welke manier kan een gemeente hier het beste mee omgaan? In deze handreiking vindt u een overzicht van aandachtspunten bij de organisatie van een officiële herdenking na een schokkende gebeurtenis, calamiteit of ramp en veel praktische tips en handvatten. De tips zijn gebaseerd op ervaringen uit de praktijk.

Voor het samenstellen van de handreiking zijn interviews gehouden met professionals die betrokken waren bij de organisatie van herdenkingen naar aanleiding van de Bijlmerramp, het Koninginnedagdrama, de Poldercrash, de schietpartij in Alphen aan den Rijn, de Tsunami en de vliegramp bij Tripoli. Ook spraken we met getroffenen en nabestaanden die aan deze herdenkingen hebben deelgenomen en met predikanten die als geestelijk verzorger bij de ramp betrokken waren.

Daarnaast is literatuuronderzoek uitgevoerd en is audiovisueel materiaal van eerder genoemde herdenkingen geanalyseerd. Zowel in het begin- als in het eindstadium van het schrijven van de handreiking is de tekst besproken in een klankbordgroep van deskundigen (zie ‘expertise en advisering’) die zich vanuit uiteenlopende perspectieven met dit onderwerp bezighouden. In deze handreiking worden zo kennis en ervaring die al is opgedaan bij elkaar gebracht.

Daarbij is vooral aandacht voor de verbinding tussen de organisatorische aspecten en de belevingsaspecten. In de praktijk blijkt dit namelijk het punt waarop het vaak wringt: een herdenking brengt mensen bij elkaar met verschillende religieuze en culturele achtergronden, die op uiteenlopende wijze en in verschillende mate betrokken zijn (geweest) bij de ramp. Bij het organiseren van een herdenking is het daarom belangrijk dat er rekenschap gegeven wordt van de verschillen in verwachtingen en wensen die dat met zich meebrengt.

Doordat er altijd een grote (tijds)druk op de organisatie ligt, krijgen praktische zaken veel aandacht. Door ook op dit punt eerdere ervaringen te vertalen naar concrete stappen en tips, zorgt deze handreiking ervoor dat niet in elke situatie het wiel opnieuw hoeft te worden uitgevonden.