De leegte in school…: Verder op school na de vliegramp Oekraïne

Wanneer de eerste kinderen en jongeren naar school komen,
is de Oekraïne vliegramp inmiddels 4,5 tot 6,5 week geleden.
Voor sommige kinderen zijn de gevolgen van de vliegramp
nog dagelijks in hun leven aanwezig, voor andere is de
omvang en ernst alweer wat weggezakt. Sommige kinderen
hebben stressreacties vertoond die alweer zijn uitgedoofd,
andere denken er nog nauwelijks aan. En wellicht is er een
(zeer) kleine groep die er nog dagelijks mee bezig is en die
toe is aan meer intensieve begeleiding.
De veerkracht van kinderen en volwassenen na schokkende
gebeurtenissen is groot. En rouwprocessen, hoe verdrietig
ook, horen bij het leven. Wel is het van belang kinderen te
ondersteunen in het ontwikkelen en inzetten van vaardigheden
om met verdriet en verlies om te gaan. Als volwassene
en professional wordt van je verwacht ‘goed voorbeeld’ te
geven en verder tijdig te signaleren wanneer de rouwverwerking
niet goed verloopt. Verwijzing kan dan nodig zijn.
Omgaan met verschillen
Juist in rouwperiodes is het omgaan met verschillen van belang;
zowel leerkrachten als leerlingen hebben elk een eigen
manier van rouwen (‘de vingerafdruk van de rouw’) en het
is de kunst om daaraan recht te doen. Afstemmen op wat
de ander nodig heeft, aandacht voor de rouw van kinderen,
geen verplichte deelname aan allerlei rouwlessen of werkvormen,
het niet zwaarder maken dan nodig is en zorgen
voor wat lucht en beweging, dat zijn de uitdagingen waar
scholen voor staan.
Tussen groep 8 en vervolgonderwijs
Aparte aandacht is nodig voor de kinderen die iemand
hebben verloren uit hun oude groep 8. Zij starten nu op de
middelbare school, hadden nauwe banden met een klas die
nu uit elkaar gevallen is (groep 8), en hebben nog geen plek
veroverd op de nieuwe school.
Toch hebben ze waarschijnlijk al een kennismakingsbezoek
gebracht aan hun nieuwe school en de nieuwe mentor ontmoet.
Het is denkbaar dat de bassisschool de kinderen van
de oude groep 8 nog een keer bij elkaar laat komen, maar
ook de nieuwe mentor zal aandacht besteden aan de lege
plek in de klas en op zoek gaan naar een ritueel dat daarbij
past.
Ouders en school
De begeleiding van kinderen en jongeren is een gezamenlijke
verantwoordelijkheid van ouders en school. Omdat
emotioneel welzijn het leren beïnvloedt, is de samenwerking
tussen thuis en school van belang. Daarbij kan het volgende
ondersteunend zijn:
1. De school informeert de ouders op welke wijze ze bij
het begin van het schooljaar stilstaat bij het feit dat
kinderen of leerkrachten ontbreken en dat anderen
hen missen. Daarnaast informeert ze over het programma
van de eerste schoolweek en op welke wijze
ze het welzijn van kinderen monitort. Waarschijnlijk is
de gewone zorgstructuur van een school toereikend;
eventueel kan ondersteuning van een schoolpsycholoog,
schoolmaatschappelijk werker of GGD worden
ingezet.
2. De school geeft aan bij wie ouders terecht kunnen
met hun vragen en/of zorgen.
3. Als er veel vragen zijn van ouders, ook over de rouwreacties
van hun kinderen, dan is het wellicht goed
ouders een informatieavond aan te bieden waarbij
een rouwdeskundige informatie geeft over kinderen
en rouw en de vragen van ouders kan beantwoorden.
Nasleep
De nasleep van deze ramp zal lange tijd in beslag nemen: de
identificatie duurt nog maanden, de begrafenissen laten nog
op zich wachten, de media-aandacht zal telkens opnieuw
oplaaien. Dat betekent dat sommige scholen lange tijd geconfronteerd
blijven met verdriet en rouw. Een heel schooljaar
kan getekend worden door deze vliegramp. Dat vraagt
veel van de professionals in school. Voor sommigen is het
logisch om alert te blijven of blijvend aandacht te geven aan
de rouw, voor anderen (kinderen en leerkrachten) kan er een
moment komen dat er een zekere rouwmoeheid optreedt.
Dat mensen ‘er klaar mee zijn’. Het is een uitdaging om voor
al die verschillende uitingen begrip te hebben, ze te begrenzen,
en telkens opnieuw om respect voor elkaars emoties te
vragen en voor de verschillende manieren waarop kinderen
EN volwassenen hun rouw beleven.