Bij het uitpakken van de laatste verhuisdozen stond ik ineens met A little life van Hanya Yanagihara in mijn handen, een boek dat een aantal jaar geleden met veel lof is ontvangen en inmiddels een echte klassieker is geworden. Hoofdpersoon is de wees en latere advocaat Jude, die (volgens mijn snelle diagnose) lijdt aan een complexe PTSS. Het boek werkt toe naar de onthulling hoe Jude gewond is geraakt aan zijn rug - iets wat te maken heeft met nare mannen die hun handen niet thuis kunnen houden. Maar tot dat punt ben ik nooit gekomen.

Ad van Liempt verdiepte zich jarenlang in Albert Konrad Gemmeker (1907-1982), die als commandant van kamp Westerbork tienduizenden Joden, Roma en Sinti de dood in stuurde. Met een kop koffie in een restaurant in Utrecht, vertelt Van Liempt over zijn onderzoek en hoe het voor hem was om te spreken met de dochters en kleindochter van de beruchte commandant. 

Het Romani-woord dat de Sinti gebruiken als ze het over de Holocaust hebben, is Porajmos: de verslinding. Een prachtig beeldend equivalent, want net als Joden werden de Roma en Sinti massaal opgepakt door de nazi’s en gedeporteerd naar Auschwitz.

Tijdens het laatste weeken van juni dit jaar vierde Aktion Sühnezeichen Fiedensdienste (ASF) in het Goethe-instituut te Amsterdam haar 60-jarig bestaan in Nederlands. In 1958 werd Aktion Sühnezeichen opgericht en een jaar later reisden er voor het eerste jonge duitse vrijwilligers naar Nederland om in verschillende projecten te gaan werken. Nederland was daarmee het eerste land waar verzoeningswerk werd gedaan.