Ziekmakende bodemsanering in Olst : De zaak Olasfa

Op 31 december 2015 werd de gestelde deadline opnieuw niet gehaald en dat verbaasde de inwoners van Olst niet in het minst. Het langverwachte einde van de inmiddels tien jaar durende bodemsanering van het terrein waar voorheen de asfaltfabriek Olasfa had gestaan, werd weer vooruitgeschoven, nu zelfs voor onbepaalde tijd.

Olst is een dorp aan de IJssel in de provincie Overijssel met ongeveer 5000 inwoners. De uiterwaarden van de rivier waren aan het begin van de vorige eeuw een aantrekkelijke vestigingsplaats voor de Olster Asfalt Fabriek (Olasfa). De fabriek produceerde er asfalt- en dakproducten op basis van teer. Het bedrijf startte in 1913 en ging in 1983 failliet. Na 70 jaar bedrijvigheid bleef Olst achter met de ongewenste erfenis: een lap grond, vervuild met teer en teerproducten, minerale oliën, PAK, vluchtige aromaten, fenolen, chloorfenolen en cresolen die langzaamaan naar de rivier bewegen. Het verontreinigd terrein is ongeveer 3 hectare groot (wat gelijk staat aan vier voetbalvelden) en enkele meters diep. In totaal is naar schatting 300.000 m³ bodem verontreinigd met ongeveer 140 ton koolwaterstoffen, zo veronderstelde men aanvankelijk. In de loop van de jaren is de mate van vervuiling verschillende malen bijgesteld tot – op dit moment – circa 615 ton. De sanering van de vervuilde grond wordt in verschillende fasen uitgevoerd en duurt nu al ruim 10 jaar, en het einde is nog niet in zicht. De almaar voortdurende sanering brengt ernstige schade toe aan de leefbaarheid in het dorp, het vertrouwen in het openbaar bestuur en de gezondheid van omwonenden.

Een crisis of ramp kan plotseling en onverwacht ontstaan en duurt meestal kort. Er zijn echter ook crises die zich langzaam ontwikkelen en zich over een langere periode voortslepen, zogenoemde creeping crises, vaak bestaande uit meerdere kleine crises. Deze crises zijn vaak complex van aard, duren in de regel langer dan gedacht, leiden meestal tot grote maatschappelijke onrust en leggen bestuurlijke problemen bloot. De directe, oorzakelijke gevolgen voor de volksgezondheid zijn vaak omstreden. In dit hoofdstuk beschouwen we de bodemsanering van het Olasfa-terrein: hoe het niet moet en een volgende keer beter zou kunnen.