De laatste decennia lijkt de oudheid steeds meer van invloed te zijn op de militaire psychiatrie. Bekende auteurs zoals klinisch psycholoog Jonathan Shay, filosofe Nancy Sherman en veteraan Karl Marlantes doen allen een beroep op de rituelen en het gedachtegoed uit de oudheid. Zo is het concept moral injury gebaseerd  op interpretaties van Homerus’ Ilias en Odyssee en vormt de antieke stoïcijnse leer, zoals beschreven door de Romeinse keizer Marcus Aurelius, inspiratie voor militaire opleidingen en de behandeling van getraumatiseerde veteranen.

Er is een foto van. We staan op het voetbalveld van een school, een paar honderd meter bij de kliniek vandaan. We zijn met een bont gezelschap: de lieve, intellectuele psychiater; de betrokken verpleegkundig specialist; een vijftal enthousiaste sociotherapeuten; de zorgzame maatschappelijk werkster; de bevlogen arts; de joviale kliniekcoördinator; vier Afghaanse kinderen vanuit de gezinskliniek; een aantal stoere, getraumatiseerde Nederlandse veteranen en ik.

Zoals de hele samenleving tijdens de pandemie op z’n kop kwam te staan, moest ook de uitvaartsector improviseren. Rouwen gebeurde op afstand, het aantal gasten was beperkt. Wat waren de gevolgen van die ingrijpende veranderingen? Een dubbelinterview. ‘De kracht van het ritueel is eens te meer duidelijk geworden.’

Intervieuw met Bertine Mitima-Verloop en Guus Sluiter.

Rituelen ontstaan vaak na momenten van verlies of andere schokkende gebeurtenissen. Bloemen worden neergelegd na een tragisch ongeluk; een protestmars wordt gelopen na zinloos geweld; of een begraafplaats wordt bezocht ter nagedachtenis aan degenen die omkwamen in de Tweede Wereldoorlog.

Maar waarom doen wij eigenlijk aan rituelen? Wat hebben rituelen te bieden op momenten van rouw en verlies?