Inleiding

Een samenleving die door een ramp getroffen wordt, vertoont een karakteristieke reaktie (Kleber, Brom, Defares 1986). Eerst is er veel hulp en zorg voor de slachtoffers; maar na enige tijd verflauwt de aandacht en gaat men over tot de orde van de dag.

Als de hulp wordt beëindigd, zijn de meeste slachtoffers de gevolgen van het geweld nog lang niet te boven gekomen. Uit het isolement dat vervolgens rond hen ontstaat, blijkt op pijnlijke wijze dat er een discrepantie is tussen individuele en kollektieve verwerking.

Oorlogsgetroffenen gaan met hun klachten vaak in de eerste plaats naar de huisarts, die hen doorgaans jarenlang begeleidt. Welke praktische richtlijnen kan men nu een (huis)arts geven die in zijn praktijk met oorlogsgetroffenen te maken krijgt?

Jarenlang heeft men gemeend dat het verwerken van de Tweede Wereldoorlog vooral een probleem was voor de oorlogsgetroffenen. In de literatuur werden de gevolgen van het oorlogsgeweld beschreven als ziekteprocessen van individuele slachtoffers. Daarnaast werd veelvuldig de stelling verdedigd dat alleen specifiek deskundigen in staat waren de (psychotherapeutische) hulp aan deze bijzondere kliënten te geven.

Het aantal oorlogsgetroffenen dat nog steeds kampt met de lichamelijke en psychische gevolgen die samenhangen met hun oorlogservaringen loopt in de tienduizenden.

Dat het hierbij - zeker indien het begrip oorlogsgetroffene ruim wordt opgevat -om zeer grote getallen gaat mag blijken uit de prognose die door het Sociologisch Instituut van de Rijksuniversiteit van Utrecht in 1978 werd opgesteld. Geschat werd hoevelen uit de verschillende kategorieën oorlogsgetroffenen in 1985 en 1995 nog in leven zouden zijn.

Veel kinderen van mensen die in de oorlog werden vervolgd, vertonen problemen en symptomen die men eigenlijk alleen bij diegenen zou verwachten die de vervolging aan den lijve ondervonden hebben. Bij de volgende generaties vinden identificatieprocessen plaats die herhalingen zijn van de reacties op de traumatische ervaring. Om deze identificatieprocessen en de ontstaansfactoren zowel binnen als buiten het gezin (bijvoorbeeld peer-groups, school) te onderzoeken, werd in Amsterdam de Stichting Onderzoek Psychische Oorlogsgevolgen (SOPO) opgericht.

¹

Toen de redactie van Psyche me vroeg iets over mijn ervaringen op het IPA-congres in Hamburg te schrijven, was ik erg blij. Het duurde echter enkele maanden voordat ik begreep waarom ik - als Nederlander en als jood - zo graag in dit voortreffelijke tijdschrift iets over mijn ervaringen in Duitsland wilde publiceren. In het hierna volgende zal ik proberen mijn motieven en de verschillende mogelijke factoren te achterhalen.

Voordat in het begin van deze eeuw de psychoanalyse tot ontwikkeling kwam, werd in de psychopathologie nauwelijks rekening gehouden met milieu-omstandigheden. De boosdoeners waren ‘degeneratie’, ‘erfelijke belasting’ en allerlei vormen van lichamelijke ziekten, in het bijzonder hersenaandoeningen, maar de rol die de boze wereld speelde werd niet onderkend. Een van de grote verworvenheden van de psychoanalyse is het inzicht in de betekenis van de innerlijke rijpingsprocessen in het driftleven en in het Ik - alsook de rol die micro- en macromilieu in de ontwikkeling spelen.

Art therapy has often been applied in the treatment of traumatized adults, and good results in clinical practice have been reported. However, although art therapy experts underline these benefits, the effectiveness of art therapy in trauma treatment has not been established by systematic review. The aim of this systematic review is to identify and evaluate empirical evidence of the effectiveness of art therapy for trauma treatment. As a result of the systematic review, six controlled, comparative studies on art therapy for trauma in adult patients were found.

In april 2013 heeft TNO Integrale Veiligheid de opdracht verworven om in samenwerking met het Landelijk Programma Versterking Professionele Weerbaarheid van de Nationale Politie, op basis van een representatieve steekproef, de aard en omvang van het langdurig verzuim (binnen dit kader gedefinieerd als langer dan 3 maanden) binnen de politieorganisatie te beschrijven. De al doende opgedane inzichten kunnen vervolgens dienen als basis voor effectief beleid om dit verzuim structureel terug te dringen.