In de WO2-zoekmachine Oorlogsbronnen.nl komen miljoenen bronnen uit tientallen verschillende erfgoedcollecties samen. Iedere bron kent een eigen verhaal en achter elk verhaal schuilen verschillende bronnen. Onderzoek uitgelicht licht vanaf nu elke editie een bron uit die verband houdt met het besproken thema. Dit keer in ‘Oorlogsbron uitgelicht’: de heimelijk vastgelegde Joodse Ordedienst (OD) van Westerbork. Zijn leden van de OD slachtoffers, daders of al dan niet meewerkende omstanders?

Wat betekent de focus op de lokale dynamiek van de Holocaust voor het onderwijs? Met die vraag in het achterhoofd las educatiespecialist Marc van Berkel het proefschrift van Froukje Demant, Verre buren - Samenleven in de schaduw van de Holocaust. Opvallend: de belangrijke rol die mondelinge bronnen innemen in deze lokale geschiedschrijving, die handelt over de manier waarop de Holocaust zich ontrolde in de Nederlands-Duitse grensstreek. Het onderzoek van Demant laat volgens Van Berkel zien hoeveel waarde persoonlijke getuigenissen kunnen hebben, ook voor het onderwijs.

Over de massale moord op Joodse psychiatrische patiënten in Nederland, zoals die in Het Apeldoornsche Bosch, is al veel bekend. Nieuw is het gegeven dat ook de sterfte onder andere patiënten in de psychiatrie groot was tijdens de oorlogsjaren. Onderzoekers Cecile aan de Stegge en Marco Gietema wisten onlangs door nauwgezette kwantitatieve analyses boven water te krijgen dat in de Willem Arntsz Hoeve, een grote psychiatrische inrichting in Den Dolder, tijdens de oorlog veel meer patiënten stierven dan in de jaren daarvoor.

In 2013 verscheen Een kleine stad bij Auschwitz - Gewone nazi’s en de Holocaust van Mary Fulbrook. In dit boek reconstrueert de hoogleraar Duitse geschiedenis aan University College London de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog in Będzin, het belangrijkste Joodse centrum van West-Polen. Fulbrooks publicatie gaf het startschot voor een nieuwe blik op de Holocaust als een sociaal proces dat zich binnen een samenleving op allerlei niveaus ontrolde.

Heel lang was de driedeling daders-slachtoffers-omstanders van Raul Hilberg leidend in het academisch denken over de Jodenvervolging. De vraag is echter of deze categorieën wel toereikend zijn, omdat ze weinig ruimte bieden aan veranderingen door de jaren heen, aan ambivalenties of tegenstrijdige gedragingen. Voortbordurend op Hilbergs werk hanteren wetenschappers sinds een paar jaar daarom een meer dynamisch perspectief, dat de Holocaust benadert als een diffuus sociaal proces.

Op een avond in februari 1941 gaat de telefoon in de villa van Sig Menko, textielfabrikant en voorzitter van de joodse gemeente van Enschede. Menko heeft net het bericht ontvangen dat de Duitse bezetter per direct zijn villa zal vorderen. Aan de andere kant van de lijn vraagt een onbekend persoon of het waar is dat hij zijn huis uit wordt gezet. Wanneer Menko bevestigend antwoordt, krijgt hij als reactie: “Daar ben ik erg blij om en als u wenst kan ik voor u nog wel een plaats in het woonwagenkamp ontruimen.” Meteen daarna wordt er opgehangen.

Inhoud:

• De Holocaust als maatschappelijk proces
• De erfenis van Raul Hilberg
• ‘Geen echte nazi’. Hoe in Będzin de Holocaust mogelijk werd gemaakt
• Verhulde slachtoffers. Psychiatrische patiënten tijdens de Tweede Wereldoorlog
• Echte geschiedenis? Mondelinge bronnen in het geschiedenisonderwijs
• Heimelijk kiekje vanuit het portiek

This epilogue highlights some of the main issues examined in this special issue. It argues that, compared to other cases, the scholarship on the Indonesian genocide is sophisticated and agenda-setting. We focus on the issues of organization and morphology of the 1965–66 violence, the problem of genocide denial, and questions related to transitional justice; finally, we propose promising new avenues of research.

This article describes public discussion in Indonesia and abroad before, during and after the International People’s Tribunal 1965 (IPT). Hearings were held in The Hague in November 2015. As a “tribunal of inquiry,” it derived its legitimacy from Indonesian and international civil society, while seeking guidance from conscience and the highest principles of international law and justice.

Post-traumatic stress disorder (PTSD) is a mental disorder that may develop after exposure to exceptionally threatening or unescapable horrifying events. Actual therapies fail to alleviate the emotional suffering and cognitive impairment associated with this disorder, mostly because they are ineffective in treating the failure to extinguish trauma memories in a great percentage of those affected. In this review, current behavioral, cellular, and molecular evidence supporting the use of cotinine for treating PTSD are reviewed.