Het lijkt bijna een trend: rituelen rondom herdenken en herinneren streven steeds vaker naar het predicaat ‘immaterieel erfgoed’. Naast de Nationale Herdenking op 4 mei en de Nationale Viering van de Bevrijding op 5 mei, die in 2019 gezamenlijk werden bijgeschreven in de Inventaris Immaterieel Erfgoed in Nederland, kregen ook de viering van het Leidens Ontzet en de Keti Koti-viering in Rotterdam een plek. Wat betekent het om ‘erkend’ te worden als immaterieel erfgoed? Waar liggen kansen, waar uitdagingen?

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, onderdeel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, zet zich actief in voor het beschermen, beheren en toegankelijk maken van materieel erfgoed met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog. Dat erfgoed – van gebouwd erfgoed en archeologie tot cultuurlandschap en collecties – vertelt immers verhalen over wat er in Nederland tijdens de oorlog is gebeurd. Verhalen die blijvend opgetekend, bewaard, gekoesterd en doorgegeven moeten worden. Hoe ziet dat er in de hedendaagse erfgoedpraktijk uit?

Een van de ogenschijnlijke charmes van geschiedenis is de houvast die zij biedt. Want is het niet het verleden dat ons zekerheid verschaft, afgezet tegen een onzeker heden en een onvoorspelbare toekomst? Niets is minder waar. Historische feiten mogen in beginsel onveranderlijk zijn, onze kijk erop bepaald niet. De zienswijzen waarmee wij de feiten en ontwikkelingen uit het verleden aanschouwen, blijken telkens buitengewoon fluïde.

Een hele generatie veteranen boog zich na de Eerste Wereldoorlog over de vraag hoe zij de gruwelijkheden moesten verwerken. De verwerking bleek vaak een worsteling. Hun geschriften zijn er getuigen van.