Niemand kan dit jaar ontkomen aan het Nederlandse slavernijverleden. En terecht. Het is alleen jammer dat de aandacht voor dit onderwerp is ontaard in een wedstrijd wiens leed het ergste was. In Den Haag wilde de gemeenteraad aanvankelijk twee monumenten: een
voor de Trans-Atlantische slavernij en een voor de koloniale periode in het voormalige Nederlands-Indië. De ingestelde adviescommissie was voorstander van één monument. Juist om de koloniale patronen en denkkaders niet voort te zetten waarin bevolkingsgroepen

Heropvoedingskampen in Noord-Korea, stadionbouwers in Qatar, maar ook Oekraïense arbeidsmigranten in Nederland: moderne slavernij is wereldwijd een groot probleem. Maar wat is het precies? En wat valt ertegen te doen?

Het was ‘de meest demonische daad van het nationaalsocialisme’, volgens schrijver en Auschwitz-overlevende Primo Levi. Het bedenken en realiseren van het zogeheten Sonderkommando: een groep gevangenen in Auschwitz, veelal Joods, die werden gedwongen om mee te werken aan de massale vernietiging van hun medegevangenen. Filip Müller was een van die Sonderkommando’s, en overleefde de oorlog. Hij schreef een boek over zijn jaren in Auschwitz – en dat is nu voor het eerst in het Nederlands is vertaald: Sonderbehandlung, Mijn jaren in de crematoria en gaskamers van Auschwitz.

In heel Europa zijn ze te vinden: Stolpersteine, of struikelstenen. Ze roepen een belangrijke vraag op: waar ligt de grens tussen herdenken en kunst?